‘LeefstijlCheck brengt preventie in elke spreekkamer’

In aanvulling op het succesvolle Leefstijlroer werkt Vereniging Arts en Leefstijl aan de LeefstijlCheck: een gestandaardiseerde leefstijlanamnese. Hiermee kunnen zorgverleners het leefstijlgesprek gemakkelijk in hun drukke praktijk integreren. Douwe Atsma, cardioloog in het LUMC en bestuurder Arts en Leefstijl,  vertelt over het nieuwe screeningsinstrument.

Het Leefstijlroer wordt al sinds 2019 veel in spreekkamers gebruikt. Wat is het precies?

“Het Leefstijlroer is een gespreksinstrument dat richting geeft aan het leefstijlgesprek tussen patiënt en arts. Het heeft zes pijlers die samen de lichamelijke en geestelijke gezondheid van de mens beïnvloeden: voeding, verbinding, middelengebruik, beweging, ontspanning en slaap. Het Leefstijlroer staat op een een afscheurblok. Zo kunnen zorgverleners een blad aan patiënten geven die hun leefstijl willen verbeteren. Per pijler ziet de patiënt praktische voorbeelden om de leefstijl te verbeteren. In kleine stapjes, want veranderingen kosten tijd.”

Wat gaat de LeefstijlCheck aan het Leefstijlroer toevoegen?

“Voordat je als zorgverlener het Leefstijlroer met een patiënt bespreekt, wil je graag weten hoe die patiënt nú leeft met het oog op de zes pijlers. Het probleem is dat je als arts op het spreekuur gemiddeld slechts tien à vijftien minuten per patiënt hebt. In die beperkte tijd kunnen we de patiënt niet systematisch uitvragen over zijn of haar leefstijl.”

“De LeefstijlCheck is een vragenlijst waarmee zorgverleners op een systematische manier gegevens kunnen verzamelen over de leefstijl van hun patiënt. De patiënt kan de vragenlijst thuis, in de wacht- of spreekkamer invullen. We moeten de meest geschikte toepassing nog bespreken. Invullen duurt een paar minuten.”

 “Als daar aanleiding voor is, kan de patiënt op onderdelen nog een verdiepende vragenlijst invullen. Met die inventarisatie kun je als zorgverlener een gericht leefstijlgesprek voeren met de patiënt en samen een leefstijlverbeterplan maken. Op dat moment komt het Leefstijlroer om de hoek kijken, want dat kan helpen bij de praktische uitvoering.”

Wie kan de LeefstijlCheck gebruiken?

“Alle zorgverleners in de eerste, tweede en derde lijn. Want veel van de ziekten die we in die lijnen behandelen, hebben een leefstijlcomponent. Denk aan kanker, hypertensie, diabetes of knieoperaties als gevolg van overgewicht. Maar ook bedrijven en bedrijfsartsen kunnen de LeefstijlCheck inzetten. Zeker nu, met het beperkte arbeidsaanbod, moeten werkgevers zuinig zijn op hun mensen. En  het liefst willen we natuurlijk voorkómen dat mensen zorg nodig hebben.”

Is de LeefstijlCheck ook relevant als iemand met bijvoorbeeld een ingegroeide teennagel bij de huisarts komt?

“Jazeker, zelfs dan zou het over leefstijl moeten gaan. Misschien kan de praktijkondersteuner zien dat er nog geen LeefstijlCheck van die persoon is en vragen of de patiënt de vragenlijst even wil invullen terwijl hij of zij toch wacht. Heel veel dokters denken dat patiënten het niet over hun leefstijl willen hebben. Maar uit onderzoek blijkt dat 80 procent van de mensen verwacht dat het daar juist wél over gaat.”

U bent cardioloog. Is er op uw afdeling momenteel wél voldoende aandacht voor leefstijl?

“Door drukte helaas niet altijd. Wij zouden bijvoorbeeld de rookstatus van elke patiënt moeten weten. Maar zelfs op de cardiologie kennen we die niet van iedereen. Dat terwijl maar liefst 80 procent van onze patiënten zijn hartziekte heeft als gevolg van een ongezonde leefstijl. Leefstijlgeneeskunde moet een even belangrijke rol krijgen bij de behandeling van onze patiënten als medicamenten, interventies en operaties. Ik vertel het mijn studenten ook. Met een paar minuten praten over leefstijl kun je misschien wel meer levens redden dan met de dotters die je uitvoert.”

Bestonden initiatieven als de LeefstijlCheck nog niet?

“Op internet kun je verschillende vragenlijsten over leefstijl vinden. Die zijn vaak nuttig, maar over het algemeen ook heel erg lang en uitgebreid. Soms worden ze door commerciële partijen aangeboden. Ook bieden ze meestal geen uniforme toeleiding naar de volgende stap. Wij willen juist een eenvoudig en laagdrempelig instrument maken dat is ingebed in een keten. Zodat je met de uitslag mensen meteen een vervolgstap kunt bieden. Dat kan via het Leefstijlroer, maar als een patiënt zich aansluit bij een loopgroepje van de lokale fysiotherapeut, is dat natuurlijk ook uitstekend.”

Waarom is de LeefstijlCheck juist nu zo belangrijk?

“In het Integraal Zorgakkoord staat nadrukkelijk dat de zorg moet inzetten op preventie. Elke dag horen we over overvolle spreekuren, stijgende zorgkosten, over personeelstekorten in de zorg en overwerkte mensen. Dé manier om daar structureel uit te komen, is inzetten op leefstijl. Maar dat knelt enorm in de praktijk, vanwege het tekort aan tijd. De intentie van het Integraal Zorgakkoord is prachtig, maar hoe breng je die aandacht voor preventie in elke spreekkamer? De LeefstijlCheck helpt daarbij.”

Hoe gaat het nu verder?

“De LeefstijlCheck komt er in meerdere talen en wellicht gaan we ook met afbeeldingen werken. We hebben redelijk wat ervaring met laaggeletterdheid en lage gezondheidsvaardigheden. Arts en Leefstijl heeft een groot netwerk van organisaties en professionals die zich met leefstijl bezighouden en met ons meedenken. Ik durf niet te zeggen wanneer de LeefstijlCheck klaar is, maar de conceptversie is er al. Die gaan we de komende tijd uitvoerig toetsen.”

Via de site van Arts en Leefstijl blijf je op de hoogte van de ontwikkelingen rond de LeefstijlCheck. Meer leren over leefstijl? Bezoek dan het geaccrediteerde Arts en Leefstijl congres Leefstijl Werkt! Van 13 tot en met 17 maart 2023.