‘CO2-reductie met meer dan de helft is mogelijk’

Het nieuwe regeerakkoord heeft een torenhoge klimaatambitie. Ook de zorg zal hieraan een behoorlijke bijdrage moeten leveren. Radboudumc bewijst dat dit kan. ‘De uitstoot van ons stroomverbruik ging in 2020 met 72 procent omlaag.’

Rutte IV is ambitieus wat betreft verduurzaming. In het Coalitieakkoord richt het kabinet zich op een CO2-reductie per 2030 met maar liefst 60 procent. Anders dan in het verleden, bijvoorbeeld bij het Montreal- en Kyoto-protocol,  bekleedt de zorgsector geen uitzonderingspositie. Iedere sector moet bijdragen, anders wordt de torenhoge ambitie nooit gehaald.

De 60 procent CO2-reductie is op papier een enorme opgave. Toch moet het mogelijk zijn om de uitstoot van broeikasgassen fors terug te dringen. Dat bewijst het Radboudumc. Het academische ziekenhuis in Nijmegen begon in 2013 met een ambitieus duurzaamheidsbeleid en ligt op koers richting een reductie van 60 procent in 2030.

Duurzame doorbraak

Het Radboudumc heeft het voordeel dat ze voor zorgbegrippen vroeg zijn begonnen. Al vanaf 2013 zijn ze serieus met verduurzaming bezig, vertelt strategisch adviseur duurzaamheid Harriette Laurijsen. “Dat begon met het stimuleren van collega’s om initiatieven te nemen op de werkvloer. Het idee was dat die initiatieven inspirerend zouden werken voor anderen. Die beweging was nodig om enthousiasme en draagvlak voor duurzaamheid te krijgen.”

“Toen dat was gelukt, was het tijd voor stap twee: een meer sturend beleid. In 2018 later zeiden we: we willen dat het minder vrijblijvend  wordt. Toen zijn we duidelijke doelen gaan stellen om echt impact te kunnen maken.

Die doelen werpen nu vruchten af. Het Radboudumc heeft de afgelopen jaren een duurzame doorbraak gemaakt. Het academische ziekenhuis kon in 2021 concluderen dat de totale CO2–uitstoot in 2020 van het ziekenhuis met een kwart was teruggedrongen ten opzichte van 2019. In de drie jaren daarvoor was die uitstoot al teruggedrongen met 10 procent.

Nieuw hoofgebouw

Het verschil is vooral gemaakt dankzij de overstap van het ziekenhuis op 100 procent groene stroom, legt Laurijsen uit. “Wij gebruiken sinds 2020 groene stroom die wordt opgewekt op eigen bodem. Om dat te bereiken, hebben we met Eneco een tienjarig contract gesloten. Zij hebben speciaal hiervoor nieuwe windmolens geplaatst, wat ons verbruik direct koppelt aan opwek. Daardoor hebben we de uitstoot van onze elektriciteit met 72 procent teruggebracht.”

Belangrijk is volgens Laurijsen om daarnaast te werken aan energiebesparing. Ook op dat punt heeft haar ziekenhuis grote stappen gezet. “Ondanks een toename van elektronische apparaten is ons stroomverbruik gedaald van 56,6 miljoen kilowattuur in 2012 naar 51,1 in 2020. Het gasverbruik is in diezelfde periode gehalveerd.”

Laurijsen verwacht dat de uitstoot die is toe te schrijven aan energieverbruik de komende jaren nog verder naar beneden gaat. “Dat heeft vooral te maken met het openen dit jaar van ons nieuwe hoofdgebouw. Met een BREEAM-excellent certificaat voldoet dit aan de hoogste normen voor duurzaamheid.”

Duurzame inkoop

Energie is dankzij alle ingrepen niet langer dé grote vervuiler bij het Radboudumc. De grootste veroorzakers van CO2-emissie zijn nu inkoop en reisbewegingen, vertelt ze. Ook op die punten zijn ze in Nijmegen ambitieus.

Duurzame inkoop is volgens Laurijsen een mooi voorbeeld van hoe het van vrijblijvend naar doelgericht is gegaan. “Toen duurzaam inkopen vrijblijvend was, zag je grote verschillen in duurzaamheid per aanbesteding. We hadden een prachtig voorbeeldproject met inkoop van duurzame werkkleding. Maar bij een andere aanbesteding was duurzaamheid dan weer helemaal niet meegenomen.”

Dat gaat nu snel veranderen. “Sinds 2021 hebben we een door de afdeling inkoop gedragen duurzaam inkoopbeleid, waaraan elke aanbesteding binnen vijf jaar moet voldoen. Dit geldt van schoonmaakmiddelen tot MRI-scanapparaten.”

Vliegbewegingen

Ook die andere overgebleven grote veroorzaker van vervuiling, reisbewegingen, ontkomt niet aan de duurzame dadendrang. Het universitair medisch centrum wil onder meer het aantal vliegbewegingen terugdringen. Dat doen ze met beleid dat onder meer verbiedt te vliegen naar steden die binnen zeven uur met alternatief vervoer bereikbaar zijn.

Om zicht te houden op de reisbewegingen wil Radboudumc werken met een centraal reisbureau. Dat roept weerstand op. Daarom is het volgens Laurijsen goed dat collega Teun Bousema, hoogleraar epidemiologie in tropische infectieziekten, zich inzet als ambassadeur voor duurzaam reizen. De professor, die vanwege de aard van zijn vak zelf veel moet vliegen, publiceerde onlangs in The Lancet over de grote impact van het reisgedrag van wetenschappers. Laurijsen: “Als je die getallen ziet, duizelt het je echt. Waardevol dat mensen zoals hij zich uitspreken.”

Menskant niet vergeten

Het halen van de duurzame doelen zal nog veel inspanning vergen. Maar Laurijsen denkt dat het gaat lukken dankzij de integrale benadering. Duurzaamheid is volledig geïntegreerd in de strategie van het Radboudumc. Daar zetten ze op zoveel mogelijk fronten op verduurzaming in, met programma’s voor preventie, passende zorg en duurzame voeding.

Ook de menselijke kant wordt niet vergeten met programma’s voor vitaliteit, inclusiviteit en diversiteit. Volgens Laurijsen is een risico van de focus op CO2-reductie dat die menskant op de achtergrond raakt. “Dat moet niet. Om duurzame veranderingen te bewerkstellingen heb je iedereen nodig, anders verandert het gedrag niet. Het lukt alleen met sturing op doelen én een beweging van onderop.”

Event: leren van pioniers

Hoe maken we de reis van deal en doelen naar doen? Gelukkig zijn er in ons land pioniers die weten hoe dat moet. Die voorlopers komen aan het woord tijdens het event Heel de zorg op donderdag op 14 april in het Auditorium van de Jaarbeurs in Utrecht.