© pixabay
Insulineresistentie (IR) is geen nieuwe diagnose, maar in de spreekkamer komt het thema steeds vaker terug—van (pre)diabetes tot cardiovasculair risico en obesitas. De uitdaging is niet alleen wát je adviseert (voeding, bewegen, slaap, stress), maar vooral hoe je het organiseert: triage, verwijzen, monitoren en borgen in het team. Dit artikel biedt een compacte implementatiegids voor huisartsenpraktijken, POH’s, diëtisten en leefstijlcoaches.
“Leefstijl is eerste keus bij (pre)diabetes—de kunst is het doenbaar en meetbaar te maken in 7–10 minuten consulttijd.”
Waarom IR nú praktijkrelevant is
De ziektelast van diabetes blijft groot: in Nederland leven bijna 1,2 miljoen mensen met diabetes; in 2023 overleden circa 2.800 mensen aan diabetes. Het aantal nieuwe diagnoses daalt wel iets, maar de populatie groeit en vergrijst—met blijvende druk op de eerste lijn en ketenzorg. (VZinfo)
Tegelijkertijd stimuleren richtlijnen om leefstijl vroeg en systematisch te integreren: denk aan NHG-Standaard Diabetes mellitus type 2 (leefstijl als basis, medicatie gefaseerd) en NHG-CVRM voor risicostratificatie. (NHG Richtlijnen)
IR: wat je klinisch moet meenemen
– Kern: verminderde insulinegevoeligheid → hyperinsulinemie → verstoring van glucose- en vetstofwisseling.
– Fenotype: abdominale adipositas, dyslipidemie, hypertensie, gestoorde nuchtere glucose of HbA1c in de prediabetesrange.
– Meetelementen: gewicht, BMI, tailleomtrek, bloeddruk, nuchtere glucose/HbA1c, lipiden. Overweeg naast tailleomtrek ook waist-to-height ratio (WHtR) als eenvoudige risicomarker; <0,5 is een praktische grenswaarde. (NICE classificeert 0,5–0,59 als verhoogd en ≥0,6 als hoog risico.) (NICE)
Voor patiënten: Buikomvang meten & gezond bereik (incl. calculator)
Praktische cut-offs voor de spreekkamer
– Tailleomtrek: ≥88 cm (vrouwen) of ≥102 cm (mannen) duidt op verhoogd cardiometabool risico.
– WHtR: ≥0,5 bespreken als signaal voor centrale adipositas; laagdrempelig te meten zonder tabellen. (NICE)
Van advies naar organisatie: het zorgpad
1. Triage & shared decision making
– Label de consultvraag (vermoeden IR, prediabetes, gewichtstoename, vermoeidheid).
– Leg in 1 minuut de waarom uit: kleiner buikvet = lager risico; kies 1–2 haalbare acties.
– Beslis: zelfmanagement + follow-up óf verwijzing GLI/diëtetiek.
2. Verwijzen naar GLI (basisverzekering)
De Gecombineerde Leefstijlinterventie wordt vergoed bij:
– BMI 25–35 mét grote buikomvang (≥88/102 cm) of comorbiditeit, of
-BMI ≥35.
Verwijzing door huisarts/medisch specialist is vereist; deelname valt buiten eigen risico en zonder eigen bijdrage. (RIVM)
Beschikbare, erkende GLI-programma’s zijn te vinden via Loket Gezond Leven (RIVM); zorgverzekeraars contracteren op basis van die erkenning. (Loket Gezond Leven)
3. Teamrol & overdracht
– POH-S / POH-GGZ: leefstijlgesprek, motivatie, stress/slaap.
– Diëtist/leefstijlcoach: voedings- en beweegplan, relapse-preventie.
– Praktijkondersteuner borgt data & datums (tailleregistratie, HbA1c, gewichtslijn).
4. Monitoring & escalatie
– 3–6 mnd: herhaal taille, gewicht, bloeddruk, zo nodig HbA1c.
– Geen progressie → intensiveren (bijv. diëtetiek of andere GLI), comorbiditeit uitsluiten, medicamenteuze opties volgen conform NHG-DM2 als glucosewaarden stijgen. (NHG Richtlijnen)
Wat ‘werkt’ in de spreekkamer (en waarom)
Vervang-in plaats-van-verbied: meer groente/peulvruchten/eiwitrijke ontbijtopties i.p.v. enkel “minder koolhydraten”.
Structuur: vaste eet-/slaapvensters, weekplanning, boodschappenlijst; n=1-doelen.
Objectief meten: taille en WHtR laten ‘zien’ wat de weegschaal soms maskeert. (NICE)
Nudges & e-health: automatische herinneringen, stappenteller, korte video’s.
Sociale omgeving: betrek partner/gezin; bespreek triggers (werkroosters, stress, snackomgeving).
“Maak leefstijl concreet: één doel, één meting, één terugkomdatum. Herhalen is volhouden.”
Kader – Praktisch in de spreekkamer (printbaar)
Snelle risicoscan (3 minuten)
Meet: lengte, gewicht, taille; bereken WHtR (= taille/ lengte).
Vraag: slaap (<6–7 u?), stress, beweegminuten, ontbijtgewoonten.
Bepaal: zelfmanagement vs GLI-verwijzing.
Beslisregels GLI (beknopt)
BMI 25–35 + taille ↑ (≥88/102 cm) of comorbiditeit → GLI vergoed.
BMI ≥35 → GLI vergoed.
Verwijs naar erkend programma (loketgezondleven.nl), géén eigen risico/eigen bijdrage. (RIVM)
Leefstijlpakket IR (eerste 8–12 weken)
Voeding: prioriteer onbewerkte producten; eiwitrijk ontbijt; koolhydraatkwaliteit (volkoren, peulvruchten); suikerrijke dranken → water/thee.
Bewegen: elke dag licht + 2–3×/week kracht; na de maaltijd 10–15 min wandelen (postprandiale glucose).
Slaap & stress: vaste bedtijden; korte ontspanningsroutine.
Meet: taille/WHtR + gewicht; hertest op 6–12 weken.
Monitoring & vervolg
Bij verbetering: borgen (onderhoudsfase, minder contactfrequentie).
Bij stilstand/achteruitgang: herformuleer doel, intensiveren, verwijs (diëtist/leefstijlcoach), of volg NHG-DM2 als glucosewaarden dat vragen. (NHG Richtlijnen)
Data & besluitvorming: wat noteer je?
Startwaarden: BMI, taille (en WHtR), bloeddruk, glucose/HbA1c, lipiden, medicatie.
Procesdata: deelname GLI (wel/geen), sessies diëtetiek, actiestappen (bv. stappendoel).
Uitkomsten: verandering taille/BMI, HbA1c, bloeddruk, LDL; PROMs/PREMs (energieniveau, ervaren regie, tevredenheid).
Deze set maakt het mogelijk om zowel persoonlijke voortgang te volgen als team-/praktijkbrede KPI’s te rapporteren.
Samenwerking in de regio
Vind aanbod via Loket Gezond Leven (RIVM): erkende leefstijlinterventies/GLI-programma’s. (Loket Gezond Leven)
Vergoeding en voorwaarden: check Zorginstituut Nederland (basisverzekering, voorwaarden, relatie met geneesmiddelen & bariatrische zorg). (Zorginstituut Nederland)
Ketenafspraken: maak korte lijnen met diëtetiek, fysiotherapie, leefstijlcoaches en sociaal domein.
Medicatie en IR: wanneer (nog) niet, wanneer wél?
Het uitgangspunt in de NHG-DM2 blijft: leefstijl eerst; medicatie gefaseerd op basis van HbA1c-doelen en risicoprofiel. Bij (ernstig) overgewicht kunnen GLP-1-agonisten of andere anti-obesitasmiddelen onder strikte voorwaarden een plek hebben, doorgaans ná (en samen met) een GLI en vooral bij hoog risico. Zie voor actuele vergoedingscriteria het Zorginstituut. (NHG Richtlijnen)
Samenvatting
– IR aanpakken = organisatievraagstuk: triage, verwijzen, monitoren.
– Meet wat ertoe doet: taille, WHtR, HbA1c, bloeddruk, lipiden. (NICE)
– GLI is vergoed binnen duidelijke criteria; gebruik erkende programma’s. (RIVM)
– Borging: één doel, één meting, één afspraak—en volhouden.
Bronnen (selectie): NHG-Standaarden DM2 & CVRM; RIVM/VZinfo; Zorginstituut Nederland; Loket Gezond Leven; NICE (WHtR). (NHG Richtlijnen)