In een tijd waarin de zorg onder druk staat, worden bijeenkomsten als het jaarlijkse International Forum on Quality and Safety in Healthcare steeds belangrijker. Dit jaar ontmoetten 2.200 zorgprofessionals uit vijftig landen elkaar bij Jaarbeurs Utrecht. Het Forum is een broedplaats voor inspiratie om de kwaliteit en veiligheid in de hele zorg te veranderen en de regeldruk te verminderen. Erica de Loos kijkt terug op drie dagen vol verbinding en vertrouwen.
Erica de Loos, voormalig verpleegkundige en gezondheidswetenschapper, werkt als beleidsadviseur bij NVZ: “Wat me het meest is bijgebleven van het Forum, is de enorme energie die vrijkomt als mensen uit verschillende culturen en netwerken elkaar ontmoeten en het gesprek aangaan over hoe zij samen de zorg willen verbeteren.”
Sociaal kapitaal
Tijdens dit Forum stond centraal dat juist in digitale tijden de sleutel tot verandering niet alleen in systemen of beleid ligt, maar juist in de mens zelf als sociaal kapitaal. “Of je nu klein begint of grootschalig, het gaat om het bouwen van bruggen tussen mensen en netwerken. Daarvoor heb je onderling vertrouwen nodig. En vertrouwen in jezelf. Vertrouwen maakt samenwerken mogelijk en samenwerken is de motor van transformatie.”
De zorg veranderen wordt vaak beschreven op vier niveaus: micro (de spreekkamer), meso (de instelling), macro (landelijk beleid) en systeemniveau (wet- en regelgeving). In haar slotwoord op het Forum voegde De Loos daar een vijfde dimensie aan toe: het sociaal kapitaal. “Dat bepaalt of vernieuwing daadwerkelijk van de grond komt. Werkplezier, zeggenschap, psychologische veiligheid, je eigen leiderschap; het zijn randvoorwaarden voor een duurzame verandering en verspreiding van elkaars inspiratie.”
Kijken op andere afdelingen
Daarom roept ze iedereen die in of aan de zorg werkt op om vaker hun vertrouwde kaders los te laten. “Ga eens kijken bij een andere afdeling, loop mee in elkaars praktijk. Vraag hoe zij dingen aanpakken. Deel wat werkt. En kom vanachter je laptop vandaan. Want zorg verbeteren doe je niet alleen in spreadsheets, maar juist in de ontmoeting met anderen.”
De les van de wachtkamers
Een treffend voorbeeld uit De Loos’ eigen loopbaan laat zien hoe simpel het soms kan zijn. “Toen ik als stafmedewerker poliklinische zorg in een ziekenhuis werkte, viel het me op dat de wachtkamer van orthopedie altijd vol zat en die van chirurgie die er direct naast lag altijd leeg was. Maar niemand vroeg zich af hoe dat kon. Terwijl er duidelijk iets te leren viel.”
Door het gesprek te openen tussen alle poliklinieken samen ontstond er kennisdeling en uiteindelijk verbetering. “Zo simpel kan het zijn: met elkaar in gesprek gaan over wat werkt.”
Regeldruk
Een van de hoogtepunten tijdens het Forum was het optreden van de paarse krokodil; een gigantisch opblaasbeest van maar liefst negen meter lang. De Loos: “Bijna iedereen in Nederland kent de reclamespot waarin bureaucratie belachelijk wordt gemaakt. De paarse krokodil is het symbool geworden van alles wat ons belemmert, van onnodige regels en overbodige administratie. En tegelijk: iedereen vond hem lief. Dat is precies de paradox: we haten de regeldruk, maar we dragen die ook met zorg.”
Crowdsurfende krokodil
“Om mijn boodschap over het sociaal kapitaal in het slotwoord over te brengen, leek het mij leuk om de krokodil te laten crowdsurfen over het publiek. En het werkte, mensen stonden na elkaar op, hielpen elkaar, overbrugden stoelen en kloven tussen de verschillende tribunes. Dát is precies wat we nodig hebben in de zorg.”
De krokodil was een speelse interventie, maar de impact was serieus. “Je zag vanaf het podium de hele zaal samen in beweging komen. Iedereen hielp elkaar onder groot gejuich voor elkaar om te zorgen dat hij niet op de grond viel en veilig terug kwam bij het podium: als mensen samen de last dragen, komt hij vanzelf vooruit.”
De Zorgmakers: versnellers van verandering
De acties tijdens het Forum met de paarse krokodil werden mogelijk gemaakt door Stichting Zorgmakers. Die wil slimme, in de praktijk geteste oplossingen versneld verspreiden. “Tijdens corona zagen zij hoe snel simpele oplossingen opeens wél kon.”
De Zorgmakers verzamelen praktijkvoorbeelden van succesvolle ontregelacties en delen die onder andere via LinkedIn om collega’s te inspireren. “Verandering begint vaak met het inzicht dat het ook anders kan en dat iemand het al een keer heeft gedaan. Tijdens het Forum stonden we met een enthousiast team dat bestond uit Berith ter Harmsel, Haske van Veenendaal, Gijs Boss, Mona van de Steeg en Ada van den Bos om deelnemers slimme oplossingen te laten posten op de wereldkaart. De beste ideeën kregen een prijs. Deze ideeën zullen we nog verspreiden.”
Van red tape naar rode loper
Internationale deelnemers aan het Forum herkenden het verhaal van de paarse krokodil direct, ook al was de term nieuw voor hen. In het buitenland wordt gesproken over red tape; de rode bureaucratische linten die vooruitgang in de weg staan.
“Iedereen begreep het principe. Overal ter wereld maken we regels die ons uiteindelijk zelf in de weg zitten. Maar wat als we die ‘tape’ eens samen zouden lostrekken en er een rode loper van maken voor verandering?”
Wacht niet op toestemming
Een belangrijke boodschap van Erica de Loos is dat iedereen in de zorg eigen leiderschap kan pakken. “Wacht niet op toestemming. Denk niet dat kan niet. Begin zelf. En houd vol. Vraag je af: wat kan ik vandaag doen om de zorg beter, veiliger en menselijker te maken?”
Volgens haar ontstaat meer dan de helft van de administratieve druk door interne aannames. “Registraties die we denken te moeten doen, zonder dat ooit te hebben geverifieerd. Doorbreek die routines. Begin klein. En vertrouw op elkaar.”
Tot slot benadrukt De Loos dat échte transformatie begint bij verbinding. “Het moment dat je elkaar aankijkt, dat je samen koffie drinkt, dat je voelt: wij kunnen samen iets in beweging zetten, dát is waar het begint om de zorg voor ons allemaal zo goed mogelijk te organiseren.”
