Iedereen in de zorg is het erover eens: innovatie is nodig. Met slimme digitale oplossingen wordt de zorg veiliger, efficiënter en mensgerichter. Toch stranden veel goede ideeën en succesvolle projecten zodra ze in de praktijk geïmplementeerd moeten worden. Waarom? Omdat onderliggende belangen sterker zijn dan rationele argumenten, aldus zorginnovator Patrick Leenen tijdens de masterclass ‘Ondernemen met data en AI in de zorg’.
De zorg is een complex veld met veel spelers: artsen, bestuurders, verzekeraars, leveranciers, beleidsmakers én patiënten. Ieder heeft zijn eigen doelen, risico’s en perspectief. En bij een innovatie hoeven die belangen niet altijd samen te vallen.
Lees ook: Het geheim achter veranderen is veiligheid
Uiteenlopende belangen bij zorginnovaties
- Zorgverleners willen klinische veiligheid, werkbaarheid en autonomie. Als een innovatie extra administratie oplevert of hun professionele vrijheid aantast, roept dat weerstand op
- Ziekenhuizen of instellingen kijken naar kosten-baten, investeringen en continuïteit van de organisatie. Een innovatie die pas op lange termijn rendement oplevert, verdwijnt sneller van de agenda
- Zorgverzekeraars en financiers vragen om harde bewijzen van kosteneffectiviteit, maar die ontbreken nog vaak in vroege ontwikkelfases
- Technologiebedrijven streven naar winst en marktaandeel, waardoor ze soms vasthouden aan gesloten systemen in plaats van het open delen van opgedane kennis. Dit bemoeilijkt onderlinge samenwerking
- Last but not least, patiënten willen de beste zorg, gebruiksgemak en privacy. Overigens worden zij vaak pas laat betrokken, waardoor de slimme innovatie niet altijd aansluit op hun behoefte
Deze uiteenlopende belangen zijn vaak subtiel, impliciet of zelfs verborgen, vertelt zorgondernemer en investeerder Patrick Leenen uit ervaring. Oftewel: niemand spreekt zich openlijk uit tegen vernieuwing, maar de optelsom van alle kleine weerstanden remt de implementatie van innovaties.
Lees ook: 9 lessen over implementeren van zorginnovaties
Hoe belangen innovaties afremmen
Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt ook dat er zelden één duidelijke boosdoener is die een innovatie tegenhoudt. Het is een combinatie van factoren die de voortgang in de weg zit.
Soms zijn de doelen van de verschillende betrokken partijen totaal tegengesteld. Bestuurders willen stabiliteit, terwijl een innovator juist verandering nastreeft. Zo’n spanningsveld kan leiden tot besluiteloosheid.
Daarnaast is de zorg berucht om haar risico-aversie. Een begrijpelijk uitgangspunt voor zorgverleners, patiënten en zorginstellingen die volledige patiëntveiligheid nastreven. Maar voor een succesvolle verandering is falen als leerproces soms nodig.
‘In Nederland is er geen innovatiebeleid’
Ook botsen innovaties die organisatorische grenzen overschrijden (bijvoorbeeld tussen eerste en tweede lijn) op een gebrek aan gedeelde doelen of conflicterende verantwoordelijkheden. “In Nederland is er geen innovatiebeleid,” beweert Leenen. “Er verandert in de kern namelijk weinig.”
Maar natuurlijk is de meest genoemde barrière een gebrek aan structurele toewijzing van middelen: personeel, tijd, budget. Zonder deze investering blijft innovatie beperkt tot pilots en korte projecten.
Lees ook: Onzichtbare cyberrisico’s in de zorg
Zo breek je de macht van onderliggende belangen
Volgens recente studies ligt de oplossing in transparantie en samenwerking. Leenen voegt daar de roep om het zoeken naar de ‘waarom’ van je innovatie aan toe. Kortom:
- Breng belangen vroeg in kaart. Een stakeholderanalyse helpt misverstanden voorkomen. Als je weet wie belang heeft en wat dat belang is, kun je daar rekening mee houden
- Maak de waarde van je innovatie expliciet. Denk daarbij aan effectiviteit, maar ook de ‘waarom’ van je verandering. Beschrijf wie ervan profiteert en hoe dat er voordeel er voor hen uitziet
- Werk samen. Gezamenlijke besluitvorming vergroot je draagvlak. En door meerdere stakeholders te verbinden, worden conflicterende belangen expliciet besproken en opgelost
Conclusie
Innovaties in de zorg mislukken zelden door de techniek. Het zijn vaker de menselijke en institutionele belangen die bepalen of de verandering een kans krijgt. Dus pas als die belangen open op tafel liggen, kan de zorg vooruit.
Op maandag 10 november is de volgende masterclass ‘Ondernemen met data en AI in de zorg’ bij Jaarbeurs Utrecht. Benieuwd naar de ervaringen en verhalen van Michel Abdel Malek van Delphyr en Bart Scheerder van Applied AI Accelerator Lab (A3 Lab) van UMC Groningen? Meld je dan aan door een mail te sturen naar Ruud Koolen via ruud.koolen@jaarbeurs.nl, onder vermelding van je naam, functie, organisatie en telefoonnummer.
