Rashmi Kusurkar: ‘Witte man is niet meer de norm’

Als het gaat om diversiteit en inclusie, is er in de zorg nog een wereld te winnen, vindt hoogleraar Rashmi Kusurkar. Donderdag 5 oktober hield ze haar oratie. “Witte mannen waren lange tijd de norm. Die tijd is voorbij.”

“Als je excellente zorg wilt verlenen, zal je organisatie een afspiegeling moeten zijn van de samenleving.” Aan het woord is Rashmi Kusurkar. Ze werkte als arts in de sloppenwijken van Mumbai, gaf onderwijs aan geneeskundestudenten in India en kwam in 2008 vanwege het werk van haar man naar Nederland. Afgelopen december werd ze benoemd tot hoogleraar Inclusie en Motivatie in Medisch Onderwijs en Opleiden aan de faculteit Geneeskunde van de VU. Donderdag 5 oktober hield  ze haar oratie.

Aan de binnenkant van haar gloednieuwe hoogleraarstoga heeft ze een schilderij laten afbeelden, gemaakt door haar schoonzus. “Het is een schilderij van een roos met daar omheen tulpen. De roos in het midden is mijn Indiase identiteit. Dat is mijn kern. Mijn Nederlandse identiteit is er omheen gebouwd. Dat zijn tulpen uit de Keukenhof. Ik heb een ‘geïntegreerde’ identiteit. Ik denk dat de combinatie van de twee identiteiten heel goed werkt, want ik breng andere skills mee.”

Diversiteit en inclusie

Als het gaat om diversiteit en inclusie, is er in de zorg nog een wereld te winnen. “In 2020 kwam het eerste boek uit over huidziektes van de bruine en de zwarte huid”, vertelt Kusurkar ter illustratie. “Tot dan toe ging het altijd over de witte huid. Witte mannen waren lange tijd de norm. Nu zie je dat het verandert.”

“Je hebt mensen nodig uit andere groepen om representatief te zijn. Als je mensen hebt uit diverse achtergronden zullen ze ook de onderzoeksagenda gaan bepalen. Je hebt diversiteit nodig in de organisatie, op alle niveaus, om excellente gezondheidszorg te bieden. Dat moet wel gebeuren, want ook de patiëntenpopulatie is divers.”

Het is niet eenvoudig om dat te veranderen. Dat ondervond Kusurkar aan den lijve. Komend vanuit een collectivistische cultuur, waar het niet gebruikelijk is om jezelf op de borst te kloppen en luid je eigen verdiensten rond te bazuinen, was de weg naar het hoogleraarschap ingewikkeld. “Het was een moeilijke reis”, omschrijft ze het zelf.

Motivatie

Via UMC Utrecht kwam ze uiteindelijk bij VUmc terecht, waar ze in 2012 een eigen onderzoeksgroep opzette op het gebied van medisch onderwijs. Aanvankelijk was vooral het onderwerp motivatie onderwerp van onderzoek. Dat verbond ze later met inclusie en diversiteit.

Wantivatie en mustivatie

Bij motivatie onderscheidt ze ‘wantivatie’ en ‘mustivatie’. Als je studeert omdat je dat wilt, heb je ‘wantivatie’. Als je het doet omdat het ‘moet’, heb je ‘mustivatie’. Wantivatie leidt tot beter leren, succes en welzijn dan mustivatie. Wantivatie wordt versterkt als er sprake is van autonomie, betrokkenheid (of verbondenheid) en competentie. Dat geldt zowel voor medisch studenten als voor zorgprofessionals in de praktijk. “Wantivatie leidt uiteindelijk ook tot hogere kwaliteit van zorg. Want als de drie basisbehoeften zijn vervuld, krijg je een juist gemotiveerde professional. En dat leidt tot blijere patiënten en een gezondere bevolking.”

Migratieachtergrond

Ook voor inclusie zijn autonomie, verbondenheid en competentie essentieel. Want alleen in een omgeving die daadwerkelijk inclusief is, kunnen echt alle studenten het gevoel van autonomie en betrokkenheid of verbondenheid ervaren. Maar veel studenten uit andere achtergronden ervaren dat niet.

Integendeel, ze voelen zich eerder buitengesloten, omdat ze niet beschikken over de juiste ‘vinkjes’. In haar oratie verwijst ze naar een publicatie van haar onderzoeksgroep die overtuigend laat zien dat artsen met een migratieachtergrond een lagere kans hebben om specialist te worden.

Mixed classroom

Om inclusie en diversiteit daadwerkelijk een plek te geven in het onderwijs pleit Kusurkar in haar oratie voor het invoeren van het mixed classroom-model. “In de praktijk betekent het dat je in het onderwijs de verschillende perspectieven van de verschillende studenten meeneemt. Wat er meestal gebeurt: we benaderen alle onderwerpen vanuit één perspectief, dat van de meerderheid. Met het mixed classroom model geef je verschillende perspectieven een plek.”

Per 1 november wordt Kusurkar tevens voorzitter van de NVMO, de Nederlandse Vereniging voor Medisch Onderwijs. Ook daar zal ze het onderwerp diversiteit en inclusie hoog op de agenda zetten.

Niet alleen bestuurders

Maar niet alleen in het onderwijs is verandering noodzakelijk, het is belangrijk voor de gehele zorgsector. Er komt weliswaar steeds meer aandacht voor diversiteit en inclusie, volgens Kusurkar is dat echter nog niet genoeg. “Iedereen moet het omarmen. Niet alleen de bestuurders aan de top, ook iedereen daaronder. We moeten meer mensen van andere etnische achtergronden op verschillende posities zien. Als dat niet gebeurt, dan praat je alleen over diversiteit en breng je geen veranderingen tot stand.”