Tijd voor Verbinding: patiëntveiligheid verbeteren vanuit de praktijk

In het programma Tijd voor Verbinding staat het Safety-II perspectief centraal. We zoeken voor het verbeteren van patiëntveiligheid de oplossing niet in het maken van nog meer regels, protocollen en indicatoren. Maar werken vanuit de intrinsieke motivatie van zorgprofessionals om dingen te verbeteren.

Door Anne Marie Weggelaar en Els van der Stelt

We kennen allemaal wel een inspirerend voorbeeld van een geslaagde aanpak van een ander ziekenhuis of hebben gelezen of gehoord over een aansprekende werkwijze van elders. Maar om dat ook voor elkaar te krijgen in een zorgorganisatie is vaak geen sinecure.

Artsen stuiten in de realisatie van hun wensen regelmatig op andere belemmeringen, zoals een tekort aan tijd, geld of kennis. Ze ervaren vaak dat er onvoldoende ondersteuning beschikbaar is. Dit roept vragen op zoals: Hoe krijg je het invoeren van zo’n goed voorbeeld van elders voor elkaar? Hoe krijg je jouw organisatie zo ver om jou hierin goed te faciliteren? En hoe moet alle benodigde tijd, de voor-investering en langer termijn kosten betaald worden?

Patiëntveiligheid

Tijd voor Verbinding is een nationaal programma dat tot doel heeft de patiëntveiligheid in de medisch specialistische zorg verbeteren en vermijdbare schade en sterfte te laten dalen. Het is gestart in 2020 en loopt tot eind 2024. Koepelorganisaties NFU, NVZ, ZBK en beroepsorganisaties V&VN en FMS werken zo samen om het aantal vermijdbare sterftes en schades verminderen.

Safety-II

In het programma staat het Safety-II perspectief centraal. Dit betekent dat de oplossing niet gezocht wordt in het maken van nog meer regels, protocollen en indicatoren. Maar dat het programma werkt vanuit de intrinsieke motivatie van zorgprofessionals om dingen te verbeteren. Dus in plaats van een extern opgelegde regels en top-down met ‘wortel en stok’ afgedwongen dingen, gaat het programma uit van het vertrouwen in het vakmanschap van de zorgprofessionals.

Zorg voor kwetsbare ouderen

Het programma startte met het verzamelen van allerlei inspirerende voorbeelden over het verbeteren van patiëntveiligheid op drie thema’s, die de meeste vermijdbare sterfte en schade veroorzaken. Dat zijn het multidisciplinair gesprek, de zorg voor kwetsbare ouderen en verbeteren van de antistollingszorg. Alle voorbeelden werden uitgewerkt in korte teksten en soms korte filmpjes die via de website te raadplegen zijn.

Op basis van deze voorbeelden hebben experts uit de verschillende ziekenhuizen en onderzoekers de belangrijkste ‘werkzame bestandsdelen’ gedestilleerd. Daarnaast maakten ze diverse kennissyntheses van wetenschappelijke literatuur.

Hulpmiddelen downloaden

Van die gebundelde kennis uit de dagelijkse praktijk en literatuur werden hulpmiddelen, animaties, voorlichtingsfilms en infographics gemaakt. Die zijn op de website te downloaden. Daarnaast organiseert Tijd voor Verbinding regelmatig bijeenkomsten en webinars. Voor het verbeteren van de zorg aan kwetsbare ouderen is bijvoorbeeld een inspiratie-instrument ontwikkeld. Hiermee kunnen zorgprofessionals met elkaar bespreken in welk onderwerp ze willen investeren de komende periode. Doordat er ook voorbeelden zijn van hoe andere organisaties dit doen, is er meteen een aanpak beschikbaar.

 In het gedachtegoed van Safety-II is samen leren en reflecteren belangrijk. Het is zelden mogelijk om wat elders werkt, één-op- één over te nemen. Altijd zijn aanpassingen aan de lokale situatie nodig voor goede inbedding in bestaande werkwijzen en structuren.

Verbeternetwerken

Daarom biedt het programma Tijd voor Verbinding verbeternetwerken aan. Daarin gaan verschillende ziekenhuizen en ZBC’s samen met dezelfde onderwerpen aan de slag. Doel van de verbeternetwerken is met elkaar leren, zodat we samen de volgende stap kunnen maken in het verbeteren van de patiëntveiligheid.

Zorgprofessionals met eenzelfde ambitie om dingen te verbeteren, krijgen de kans om elkaar een paar keer per jaar (digitaal) te treffen. Er zijn netwerken gestart die aan de slag gaan met verbeteringen op het gebied van multidisciplinair leren en verbeteren. Zoals bijvoorbeeld een andere vorm van complicatie- en necrologiebespreking. Ook netwerken gericht op kwetsbare ouderen, zoals verbeteren van de keten- en netwerkzorg voor kwetsbare ouderen of een betere screening van kwetsbare ouderen in acute situaties zoals op de SEH. Tevens netwerken die werken aan het verhogen van kennis, attitude en vaardigheden van zorgprofessionals over antistolling. Nieuwe verbeternetwerken starten regelmatig op basis van vragen vanuit het veld.

Innovatie-experts

Innovatie-experts en professionals van de inspirerende voorbeelden ondersteunen deze netwerken. Natuurlijk is er ook aandacht voor de meer bedrijfsmatige kant, zoals hoe maak je een businesscase, een goed zorgpad of hoe overtuig je collega’s en management van jouw goede idee. Sparren met collega’s die voor dezelfde problemen staan of inmiddels expert zijn geworden, helpt iedereen verder.

Zou het ons lukken om deze verbeteraanpak de Nederlandse zorg te transformeren? Dus niet vanuit ‘moetjes’ door anderen opgelegd, maar vanuit wat we zelf belangrijk vinden voor hun patiënt? Niet ieder voor zich ploeteren, maar ondersteund door expertise in de organisatie en van externe deskundigen. Niet nog meer ‘van achter een bureau’ bedenken hoe de praktijk eruit moet zien, maar samen experimenteren wat er nodig is.

Integraal Zorgakkoord

Als onderzoekers zouden we deze transformatie graag samen met jullie willen oppakken en onderzoeken wat helpt. Omdat we dan leren hoe we vanuit de dagelijkse praktijk het Integraal Zorgakkoord vorm kunnen geven. We hebben er vertrouwen in dat het vakmanschap van onze zorgprofessionals het verschil kan maken. Dus kortom, werk zelf mee aan meer veilige patiëntenzorg door je aan te sluiten bij een van de verbeternetwerken van Tijd voor Verbinding! Het is gratis, dus de financiële barrière is al geslecht.

Voor meer informatie over het programma Tijd voor Verbinding, neem contact op met Els van der Stelt, programmamanager (E.vanderstelt@programmatvv.nl). Voor discussie over dit artikel, neem contact op met Anne Marie Weggelaar, bijzonder hoogleraar innovatie en transformatie van de zorg (j.w.m.weggelaar@tilburguniversity.edu).