Ziekenhuizen volharden in zinloze zorg

Overbodige zorg is weer pijnlijk in the picture. Ruim duizend patiënten krijgen ieder jaar onnodig een inwendige defibrillator. Dit blijkt uit een inventarisatie van het Zorginstituut. Kosten: circa 20 miljoen euro. En onderzoekers van Radboudumc concluderen dat ziekenhuizen in Nederland nog altijd volstrekt zinloze knieoperaties uitvoeren. Daarmee is mogelijk tot 26 miljoen euro gemoeid. 

Jaarlijks krijgen 6.000 Nederlanders met een hoog risico op plotse hartdood een Implanteerbare Cardioverter-Defibrillator (ICD). 83 Procent van hen heeft nooit eerder een ernstige hartritmestoornis gehad. Zij krijgen dus preventief een ICD. Door verbeterde behandelingen is de kans op een ernstige hartritmestoornis echter gedaald, aldus het Zorginstituut. Daardoor hoeft de klapkast nooit ‘in actie te komen’ om overlijden te voorkomen.

Complicaties

Om die reden is een ICD in veel gevallen geen ‘passende zorg’, constateert het Zorginstituut in het ‘Verbetersignalement Zinnige Zorg ICD’.  Deze constatering is des te wranger, omdat patiënten wel last van de ingreep kunnen krijgen. Want 8 procent krijgt te maken met ernstige complicaties. Deze complicaties komen niet of te weinig aan bod in het voorlichtingsmateriaal.

Zelden zinvol

Zo nodig nog minder zinvol is een operatieve behandeling van de meniscus. Dat een operatie aan een door slijtage gescheurde meniscus zelden zinvol is, was al bekend. Nu blijkt uit een studie van Radboudumc dat ook kleinere groepen patiënten geen baat hebben bij deze ingreep. Toch opereren nog steeds veel orthopeden bij een gescheurde meniscus. “Veel orthopeden zeggen dat ze nog vaak opereren, omdat ze precies weten bij wie een operatie zinvol is”, zegt onderzoeker Gerjon Hannink van Radboudumc. “Wij wilden weten of er kleinere groepen patiënten bestaan bij wie je juist wél zou moeten opereren.”

Stoppen met polderen

De onderzoekers combineerden vier studies met in totaal meer dan zeshonderd patiënten. Zelfs na analyse met AI konden de onderzoekers geen enkele subgroep vinden voor wie de operatie zinvol is. “Voor deze operaties moeten we toewerken naar het principe van “nee, tenzij daar een specifieke indicatie voor is”, zoals een knie die op slot zit”, zegt Maroeska Rovers, hoogleraar Evidence-Based Surgery. “Daarmee besparen we in Nederland 11 tot 26 miljoen euro per jaar, zonder dat het ten koste gaat van de kwaliteit van leven. We kiezen met het Integraal Zorgakkoord voor passende zorg. Dan moeten we ook echt kiezen om niet te opereren, en stoppen met polderen.”

Buitenland

Volgens Hannink hebben patiënten met pijnklachten aan de knie meer baat bij preventie, in combinatie met een persoonlijke aanpak waarbij fysiotherapie centraal staat. “We moeten een verslechterende knie meer als een chronische aandoening gaan beschouwen. Een duidelijke richtlijn is daarbij heel belangrijk en orthopeden moeten zich daaraan houden. Ik hoor nog te vaak dat ze opereren, want ‘als ik het niet doe, doet iemand anders het’. Sommige patiënten gaan zelfs naar het buitenland als ze in Nederland geen operatie krijgen. Nederlandse zorgverzekeraars zouden de ingreep niet meer moeten vergoeden wanneer deze in het buitenland is uitgevoerd.”

Pikant

Pikant detail: Radboudumc is één van de ziekenhuizen die op de eigen website een operatieve ingreep aan de knie aanbeveelt: “Een meniscusscheur kan bij uitstek met de arthroscopie behandeld worden.” Volgens de onderzoekers is ook een dergelijke kijkoperatie aan te merken als een ‘nepingreep’.

Richtlijn

Als het om de ICD-zorg gaat, heeft het Zorginstituut vier verbeterpunten geformuleerd. Om te beginnen moeten er betere criteria komen voor het plaatsen van een ICD. Een richtlijn hiervoor is in de maak. Die is uiterlijk 1 maart 2023 klaar. Naar verwachting leidt deze tot 70 procent minder ICD-plaatsingen. Dat zijn 1.200 ICD’s per jaar. Bij patiënten die nog wel een ICD krijgen, wordt onderzocht hoeveel toegevoegde waarde dit heeft om overlijden te voorkomen.

Ook de indicatiestelling bij ICD-vervangingen moet beter. Vaak gebeurt een ICD-vervanging automatisch, terwijl de patiënt niet altijd een nieuwe ICD nodig heeft. Daarnaast wil het Zorginstituut betere informatie voor patiënten. Nu weten patiënten niet dat de kans op complicaties bijna één op tien is. Uiterlijk 1 september komt er een richtlijn voor informatie over complicaties.