Aan zorginnovaties in Nederland geen gebrek, maar duurzame adoptie en opschaling blijven lastig. Veel innovaties blijven hangen in de pilotfase. Wat is de rol van zorgverzekeraars bij innovaties, en wat kunnen zij hierin betekenen?
Joerie Mulder, directeur bij DSW Zorgverzekeraar, verbaast zich over de traagheid van zorginnovaties. “Als er lokaal een goed idee is, waarom wordt dat niet opgeschaald naar de rest van Nederland? Hoe komt het ons als zorgverzekeraars maar beperkt lukt daar een bijdrage aan te leveren?”
Mulder deed voor zijn thesis ter afronding van de Master of Health Business Administration aan de Erasmus Universiteit Rotterdam onderzoek naar de rol van zorgverzekeraars bij zorginnovaties.
Lees ook: Eén loket voor digitale zorginnovaties nodig
Maatschappelijke rol van zorgverzekeraars bij innovaties
Mulder interviewde bestuurders van elf zorgverzekeraars. “Zij zijn het erover eens dat het nu niet snel genoeg gaat en dat zorgverzekeraars daar nog onvoldoende energie in stoppen.”
Zorginnovaties staan bij alle elf de zorgverzekeraars echter wel op de strategische agenda. De meest genoemde reden daarvoor, naast de wettelijke zorgplicht en het waarborgen van toegankelijke en kwalitatieve zorg, is maatschappelijke betrokkenheid.
Zorgverzekeraars in een spagaat
Zorgverzekeraars geven aan zich in een tweestrijd te bevinden: enerzijds erkennen ze hun verantwoordelijkheid en maatschappelijke rol bij zorginnovaties. Slimme innovaties kunnen namelijk bijdragen aan toegankelijke en kwalitatieve zorg, en dat komt de patiënt alleen maar ten goede.
Anderzijds ontbreekt de structurele focus in de dagelijkse werkzaamheden. Volgens Mulder geven bestuurders aan dat innovaties vaak ondersneeuwen doordat andere taken prioriteit krijgen en dat is ook niet gek. “De kerntaak van zorgverzekeraars is immers het inkopen van zorg.”
Lees ook: Patiëntvriendelijke darmecho wint VGZ Zorgvernieuwer van het Jaar 2025
Belemmeringen voor de zorgverzekeraar
Het onderzoek brengt een viertal obstakels in kaart waar zorgverzekeraars tegenaan lopen wanneer het aankomt op het ondersteunen van zorginnovaties:
1. Concurrentie
Investeren in innovatie kost geld en het doorberekenen hiervan is niet altijd gewenst. Verzekerden willen namelijk een zo laag mogelijke premie betalen. Bij een prijsstijging is een verzekerde eerder geneigd om over te stappen, wat dus nadelig is voor de zorgverzekeraar.
2. Wet- en regelgeving
Zorgverzekeraars mogen volgens de wet geen risicovolle investeringen doen met premiegelden. Daardoor kunnen zij nauwelijks bijdragen aan zorginnovaties die in een vroeg stadium zitten. Het succes van een innovatie is (nog) niet bewezen en dat maakt het risicovol.
3. Weerstand bij verandering
Bestuurders geven in het onderzoek aan dat de zorg behoudend en risicomijdend is en dat innovatie vaak als bedreiging wordt ervaren. Slimme innovaties hebben de potentie om bestaande werkzaamheden en/of personeel te vervangen en dat kan voor betrokkenen leiden tot verlies van inkomen of een onzekere toekomst van hun baan.
4. Systemen veranderen niet mee
Volgens bestuurders vinden innovaties vaak plaats met behulp van tijdelijke constructies. Hierdoor lukt het niet om innovaties een duurzaam bestaan te geven. Er wordt gewerkt met subsidies en de inzet van extra personeel, maar een structureel innovatieproces ontbreekt. “Slechts een handvol zorginstellingen heeft een innovatielab”, stelt Mulder.
Lees ook: AI-gedreven zorginnovaties met succes implementeren: lessen uit het UMCG
Verandering binnen het huidige stelsel
Uit het onderzoek komt naar voren dat zorgverzekeraars graag meer ruimte zouden willen om innovatie te stimuleren. “Volgens hen is het anders inrichten van de eigen organisatie een oplossing. Van een inkooporganisatie naar een meedenkende en samenwerkende organisatie, binnen het huidige zorgstelsel”, concludeert Mulder.
Overigens zien zorgverzekeraars zichzelf niet als de natuurlijke uitvoerder van innovatie. Zij verwachten dat initiatieven vooral ‘uit het veld’ komen.” Een van de bestuurders verwoordt het als volgt: “Het zijn allemaal zorgprofessionals die zelf met het vak bezig zijn. Die moet je niet overnemen maar stimuleren. Als zorgverzekeraar moet je niet een te grote broek aantrekken.”
Structurele ondersteuning in de toekomst
Samenvattend laat het onderzoek van Mulder zien dat zorgverzekeraars innovatie hoog op de agenda hebben staan, vooral met het oog op toegankelijkheid, kwaliteit en toekomstbestendigheid van de zorg. Ze zoeken daarbij naar een rol die past bij hun verantwoordelijkheid als zorginkoper én maatschappelijk betrokkene.
De sleutel ligt niet in grote stelselwijzigingen, maar in het durven claimen van een positie als structurele innovatiepartner. Mulder concludeert dat zorgverzekeraars behoefte hebben aan ruimte en vertrouwen om innovaties in de zorg structureel te ondersteunen.
