De langdurige zorg staat onder grote druk. Personeelstekorten, hoge werkdruk en ziekteverzuim maken het steeds moeilijker om zorgprofessionals duurzaam inzetbaar te houden. Meer vitaliteit voor zorgpersoneel is hard nodig. Onderzoek van de Vrije Universiteit Amsterdam en GGzE laat zien hoe een groene werkplek een oplossing kan bieden.
Jolanda Maas, universitair hoofddocent klinische psychologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam (VU), doet al meer dan twintig jaar onderzoek naar het belang van natuur voor de gezondheid van mensen. “Er is weinig natuur te vinden op werkplekken, terwijl we dat met z’n allen wel meer zouden willen. Het is goed voor cliënten, patiënten én voor zorgmedewerkers.”
In samenwerking met Geestelijke gezondheidszorg Eindhoven (GGzE) deed Maas onderzoek naar de relatie tussen groen en vitaliteit onder ruim zeshonderd zorgverleners in de ggz, gehandicaptenzorg en ouderenzorg.
Lees ook: Het personeelstekort in de zorg: oorzaken en oplossingen
Langdurige zorg onder druk
Het is voor het eerst dat deze relatie is onderzocht bij zorgverleners in de langdurige zorg, terwijl juist deze sector onder enorme druk staat. Het onderzoeksrapport ‘Vitamine G voor de Zorg’ laat zien dat 25 procent van de ondervraagden een slecht mentaal welzijn heeft, 20 procent stress ervaart en 11 procent een hoog risico heeft op een burn-out.
Daarnaast laat het onderzoek zien dat zorgmedewerkers meer vitaliteit, werkplezier en een beter mentaal welzijn ervaren bij gebruik van meer groen op of rond hun werkplek. Daarnaast zijn ze productiever en blijven ze langer met plezier in dienst.
Maas: “Zelfs het kijken naar foto’s van planten of nepplanten kan al zorgen voor stressvermindering. Echt groen heeft wel het meeste effect. Dat bevordert ook de luchtkwaliteit en de beleving van je werkplek en kan gebruik in de vorm van beweging en ontmoeting stimuleren.”
Kloof tussen behoefte en realiteit
Uit het onderzoek blijkt dat slechts 15,6 procent van de ondervraagden dagelijks in aanraking komt met groen op of rond de werkplek. Maas: “Denk aan planten of plantenwanden, of het gebruikt van een tuin of andere buitenruimtes.”
De behoefte ligt echter een stuk hoger: 85 procent wil vaker actief groen gebruiken (bijvoorbeeld werken of pauzeren in de buitenlucht), 80 procent wil werken in een omgeving met voldoende groen en 87 procent vindt dat de werkgever het gebruik van groen actief moet stimuleren. Zorgmedewerkers willen dus veel meer groen dan ze nu krijgen. “Nemen we dat serieus, dan kan dat een deel van het antwoord zijn op de zorgcrisis”, stelt Maas.
Lees ook: ‘Mindfulness effectief bij mentaal herstel zorgprofessionals’
Een groeiende groene beweging
Volgens Tonja van Gorp, projectleider bij het Instituut voor Natuurbeschermingseducatie (IVN) bevestigen de onderzoeksresultaten wat in de praktijk al langer blijkt.
“Natuur is een waardevolle bouwsteen voor gezond werken. Zorginstellingen erkennen dat steeds vaker, en dat zie je terug in tal van initiatieven: van buitenpsychologen tot groene pauzeplekken. De beweging groeit. Maar de stap die nu nodig is, is dat groen structureel onderdeel wordt van beleid.”
Waarom nu het moment is voor een groene werkplek
Volgens Maas zijn de resultaten goed nieuws voor de zorgsector waarin de vraag naar personeel, uitval en uitstroom alleen maar toenemen. Het is een kans om zorgpersoneel gezond en inzetbaar te houden.
“Iedereen in Nederland is op enig moment afhankelijk van de zorg. Willen we die toegankelijk en van kwaliteit houden, dan kan meer aandacht voor groen verschil maken.”
Daarnaast ziet Maas een steeds grotere onderstroom in de samenleving van mensen die duurzaam gedrag, het zorgen voor jezelf en voor de planeet, belangrijk vindt. “Een groene werkplek valt daar mee samen, dus het is goed om daarnaar te luisteren.”
Lees ook: ‘Patiënten én zorgverleners hebben baat bij mindfulness’
Advies aan zorginstellingen
Hoe kun je als zorgorganisatie een groenere werkplek creëren? “Een eerste stap is het gesprek aangaan. Groen op het werk moet meer mainstream worden”, vertelt Maas.
Bewustwording is volgens Maas essentieel en moet van twee kanten komen. “Niet alleen vanaf de werkvloer, maar ook van bovenaf moet het geaccepteerd en ondersteund worden.” Enkele aanbevelingen uit het onderzoek:
- Stimuleer leidinggevenden om zelf het goede voorbeeld te geven, door bijvoorbeeld vergaderingen buiten te initiëren
- Initieer ‘groene dagen’, pilots met groen en korte buitenactiviteiten
- Maak de voordelen van groen zichtbaar en voelbaar, bijvoorbeeld via posters, intranet en ervaringsverhalen
- Zet groenambassadeurs in die collega’s inspireren, ondersteunen en motiveren
Maas benadrukt dat zorgorganisaties niet gelijk grote investeringen hoeven te doen om impact te maken. “Twintig minuten per dag groen opzoeken helpt al. Neem planten mee naar je werk, of ga eens buiten vergaderen of lunchen.”
Het onderzoek ‘Vitamine G voor de Zorg’ werd mede mogelijk gemaakt door het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) en inhoudelijk ondersteund door de Nederlandse GGZ, Vereniging Gehandicaptenzorg Nederland (VGN), ActiZ, de Groene GGZ en de Groene Gehandicaptenzorg.
Het volledige onderzoeksrapport vind je op de website van IVN.
