Laatste levensfase: praten over grenzen en wensen

Als je op een goede manier het gesprek voert over de laatste levensfase, kan dat veel winst opleveren. Voor de patiënt en voor de  zorgverlener. Maar hoe doe je dat?

Vorig jaar boog de Zorgambassade zich onder andere over de laatste levensfase. Hoe kunnen we op een goede manier het gesprek voeren over die belangrijke en vaak moeilijke fase? Projectleider Hartcentrum Roberta Lo Conte en SEH-arts Kinge Bouma gingen hier met een aantal Zorgambassadeurs mee aan de slag. Tijdens Zorg & ict gaven zij een presentatie en brainstorm tegelijk.

Waardige laatste fase

“Iedereen verdient een waardige laatste levensfase”, aldus Roberta Lo Conte. “Met dat thema zijn wij aan de slag gegaan: hoe kunnen wij daar iets aan bijdragen?”

Uit cijfers van PZNL blijkt dat één op de drie mensen in hun laatste levensmaand in het ziekenhuis worden opgenomen. En één op de vijf  mensen overlijdt in het ziekenhuis.

Noodzaak

Deze cijfers onderschrijven volgens de zorgambassadeurs de noodzaak om goed na te denken over de laatste levensfase, oftewel proactieve zorgplanning (advance care planning). “Hierbij gaan patiënten, ouderen, nadenken over hun laatste levensfase. Wat zijn hun wensen? Wat zijn hun grenzen? Over wonen, zorg, leven en ook over sterven. Dit bespreken ze met hun naasten en ze gaan hierover in gesprek met zorgverleners. Zowel hun grenzen als hun behandelwensen worden gedeeld met het zorgsysteem.”

Volgens Lo Conte en Bouma levert dit veel op: meer kwaliteit van leven, een hogere patiënttevredenheid, een afname in ongewenste behandelingen en dus kostenbesparing.

Maar er zijn een aantal barrières om dit toe te passen, legde Lo Conte uit. Het taboe onder ouderen, de hoge werkdruk bij zorgverleners en de handelingsverlegenheid. “Wanneer begin je nou zo’n gesprek? Hoe ga je zo’n gesprek aan? En wie gaat dat ook doen? Met die barrières zijn we aan de slag gegaan.”

Gespreksstarter

Er leven al veel goede ideeën hierover, zoals de Kiezen & Delen-kaartjes, een soort gespreksstarter. De ambassadeurs gingen in gesprek met zorginstellingen, netwerken en initiatieven om voorlichting te geven. “Wij hebben deze dingen gecombineerd in een sociale setting. Daar hebben we iets aan toegevoegd, waarvan wij dachten dat het cruciaal was: HBO-v studenten. Want zij kunnen makkelijker en laagdrempeliger in gesprek gaan met ouderen. We willen niet de zorgverleners van nu belasten, maar dit al vroeg leren aan studenten.”

Happy Hour

Dat leverde het idee van het Happy Hour op: een moment waarop ouderen en HBO-v studenten met elkaar in gesprek gaan over de laatste levensfase.

De initiatiefnemers zochten aansluiting bij een Happy Hour in een ouderenflat in het Amsterdamse Osdorp. “Dat deden we in samenwerking met het regionaal palliatief netwerk. Twintig ouderen gingen in gesprek met tien studenten. Van tevoren hadden de studenten een introductie gekregen over palliatieve zorg. Zowel de ouderen als de studenten waardeerden het persoonlijk contact en de gesprekken. Ze vonden het heel prettig om met elkaar in gesprek te gaan over dingen die zo belangrijk zijn in je leven.”

Hulpmiddelen

Na afloop gaf 90 procent van de studenten aan zich zekerder te voelen over het aangaan van een gesprek over behandelwensen. De ‘Kiezen & delen’ kaartjes, informatie op de aanpak en de opzet van zo’n Happy Hour en andere hulpmiddelen zijn nu verzameld in de keuzekoffer.

“Daarmee krijgen organisaties en regionale palliatieve netwerken een aantal middelen in handen om zelf zo’n bijeenkomst te organiseren en om laagdrempelig gesprekken te starten tussen ouderen en HBO-v-studenten.”

Verder opschalen

Op het einde van de presentatie vroegen Lo Conte en Bouma de bezoekers van de beurs om mee te denken. Alle binnengekomen ideeën werden op geeltjes verzameld.

Uit de brainstorm kwamen verschillende ideeën naar voren, mailde Lo Conte later: een app om ouderen aan leerling-verpleegkundigen te koppelen, vrijwilligers werven voor het Happy Hour, een maatje op afstand organiseren, samenwerking met huisartsen- en thuiszorgorganisaties zoeken. “Een aantal interessante en verrassende ideeën zullen we delen en bespreken met Palliatieve Zorg Nederland.”