Maryse Spapens: ‘Zorginnovatie is kwestie van continue dialoog’

Wat is de waarde van een zorginnovatie? Vraag het bestuurders, managers, artsen, verpleegkundigen of financiers en ze zullen allemaal een ander antwoord gegeven. Daarom is doorlopende feedback van alle betrokkenen cruciaal, stelt Maryse Spapens. Zeker zo belangrijk: weet welk probleem de beoogde innovatie oplost. 

“Als je innovatie aan de man wilt brengen, kun je in een ziekenhuis op allerlei momenten tegen een muur aanlopen”, zegt Spapens. “Als de raad van bestuur akkoord is, wil dat helemaal niet zeggen dat het daadwerkelijk van de grond komt. Je hebt veel verschillende partijen met verschillende belangen. De raad van bestuur zal zich zorgen maken om verlies van omzet. Artsen hebben vanuit het honorarium ook een financieel belang. De innovatiemanagers willen natuurlijk vernieuwing. Maar het kan ook dat iets juridisch niet mogelijk is, of dat de IT-afdeling vindt dat ze niet betrokken is geweest.”

Spapens weet waarover ze spreekt. Jarenlang was ze werkzaam in het Albert Schweitzer ziekenhuis (ASz) in Dordrecht. Oorspronkelijk als apotheker, maar de laatste jaren als aanjager van innovatietrajecten, zoals de verplaatsing van ziekenhuiszorg maar thuis. In Dordrecht is die bekend onder de naam ThuisBeter. “Ik heb aan den lijve ondervonden wat er op de werkvloer gebeurt”, aldus Spapens. “Ik weet waar in een ziekenhuis de knelpunten zitten. “

Cultuur en gedrag

Vanuit innovatieperspectief zijn cultuur en gedrag misschien wel de lastigste hindernis. “In ziekenhuizen is men gewend om evidence based te werken. Pas als iets wetenschappelijk is bewezen, wordt het in de zorg opgenomen. Innovatie is juist een kwestie van voortdurend experimenteren en bijsturen. Dat is bijna een cultuurbotsing.”

Als zelfstandig adviseur wil Spapens laten zien hoe binnen zo’n context toch resultaat te boeken is. Daarbij put ze graag uit verschillende perspectieven. Met Zorgkompaz werkt ze niet alleen binnen ziekenhuizen, maar begeleidt ze ook een aantal startups. “Juist in de vertaalslag tussen die twee werelden gaat het vaak mis. Hoe los je dat op? Door vaker met elkaar te praten. Als innovator moet je al vanaf het eerste begin je doelgroep erbij betrekken. Je product ontwikkelen op basis van input van zorgverleners en patiënten. Design thinking, dat is het eigenlijk.”

Niet de oplossing

Om haar punt te verduidelijken, haalt ze managementauteur Jos Burgers aan. ‘Verkoop niet de boor, maar het gat’, adviseert Burgers. “De meeste bedrijven proberen hun product te verkopen. Maar je moet eerst scherp hebben wat nou exact het probleem is. Daar zit vaak de crux. Dan komt er een pracht-app of zoiets, maar die is helemaal niet de oplossing.”

Veelzeggend in dit verband zijn wat Spapens betreft recente NVZ-cijfers over het digitale polibezoek. “Ook na covid scoren digitale poli’s nog altijd hoog. Maar als je kijkt hoeveel digitale beeldbel-spreekuren er zijn, dan blijkt dat maar 3 procent. Als het je om dat beeldbellen gaat, is dat natuurlijk een heel laag percentage. Maar wat is het probleem? Als je minder druk op de poliklinieken wilt en er minder mensen komen door gewoon de telefoon te pakken, dan is dit een mooie uitkomst.”

Kwaliteit van leven

Om de waarde van een innovatie helder in kaart te brengen, hanteert Spapens graag het schema van de quadruple aim. “Behalve over de financiële en klinische uitkomsten zegt quadruple aim iets over de kwaliteit van leven van patiënten én over de medewerkers.”

Als er één innovatie is die in alle vier de kwadranten scoort, is het volgens Spapens de verplaatsing van ziekenhuiszorg naar thuis. “Verpleegkundigen die in het ziekenhuis én thuis werken, vinden dat leuk. Ze krijgen meer werkplezier door die hybride vorm. Bovendien verbetert het de kwaliteit van leven van mensen. Denk aan patiënten met kanker voor wie het behoorlijk belastend is om steeds naar het ziekenhuis te komen. Zij kunnen hun energie beter steken in herstel dan in op en neer reizen. Maar je kunt ook kosten besparen door dagbehandelingsplekken of poliklinische capaciteit vrij te spelen.”

Persoonlijke missie

Van nut en noodzaak van ziekenhuiszorg thuis is vrijwel iedereen inmiddels wel overtuigd, denkt Spapens. “Dat deze visie de toekomst is, daar hoef ik mensen niet meer van te overtuigen. Dus het wat en waarom is duidelijk, maar het hoe, daar zit de crux. We zijn op weg, maar er is nog veel meer mogelijk. We doen nog maar een fractie. Ik zie het als mijn persoonlijke missie is om het aantal personen dat ziekenhuiszorg thuis krijgt te verdubbelen.”

Maryse Spapens is één van de sprekers tijdens het symposium ‘Bepaal de waarde van je zorginnovatie’ dat op 10 oktober bij  Jaarbeurs wordt gehouden. De bijeenkomst wordt georganiseerd door Dutch Health Leaders Foundation in samenwerking met Healthy.Capital en de Dutch Health Hub.