Medisch leiderschap: leren van Jönköping

Er zijn honderden visies en definities van medisch leiderschap. Intensivist Ralph So leerde er veel over tijdens zijn bezoeken aan het Zweedse Jönköping. Al jaren komen teams vanuit de hele wereld daar de kunst van goede zorg afkijken. Tijdens Dutch Health Week kan dat ook in Utrecht. 

In het Jönköping van de jaren negentig zien Mats Bojestig, chief medical officer, Goran Henriks, chief learning & innovation officer en Sven Olof Karlsson, CEO van de county Jönköping de jaarlijkse kwaliteitscijfers van de verschillende regio’s. Al in die tijd verschijnen er in Zweden zulke cijfers per regio. Jönköping doet het redelijk. De drie besluiten samen dat het anders moet en dat ze de beste van heel Zweden willen worden. Financieel en op het gebied van uitkomsten.

Ralph So, intensivist en medisch manager kwaliteit en veiligheid in het Albert Schweitzerziekenhuis: “Ze zijn eerst maar eens buiten de sector gaan kijken bij bedrijven zoals Scania en IBM. In Nederland zeggen we vaak ‘de gezondheidszorg is geen koekjesfabriek’ en dan is de discussie klaar. Maar je kunt  zoveel leren van andere sectoren.”

What’s best for Esther

Na de lessen van de andere industrieën is het in Jönköping tijd voor business re-engineering. So: ”Als je daarover begint, valt iedere zorgprofessional meteen in slaap. In Zweden pakken ze het anders aan. Eind jaren negentig roepen ze Esther in het leven met het project What’s best for Esther. Gepersonaliseerde zorg krijgt zo een gezicht.”

Esther is een fictieve oudere patiënte die alleen woont. Het project start met het inventariseren van de bestaande situatie. Esther heeft last van hartfalen en wordt steeds benauwder. Ze belt de wijkverpleegkundige. Die komt langs. Ze meet de bloeddruk en stelt vragen. En besluit vervolgens dat het handig is als de huisarts komt. Die meet weer de bloeddruk en stelt dezelfde vragen aan de steeds benauwdere Esther. De huisarts vertrouwt het niet en besluit dat Esther naar het ziekenhuis moet. De ambulance komt. En weer dezelfde metingen en dezelfde vragen. Esther belandt op de SEH, waar ze nogmaals dezelfde metingen en vragen krijgt.

Zeven uur nadat Esther de wijkverpleegkundige heeft gebeld en nadat ze tien keer dezelfde vragen heeft beantwoord, zit ze eindelijk bij de SEH-arts. Waar weer dezelfde vragen worden gesteld en dezelfde metingen worden gedaan. Dat moet beter kunnen, volgens het Zweedse trio.

Patiënt centraal

So: “Om proces-redesign succesvol te laten verlopen, is het dus essentieel om de patiënt centraal te zetten. Tegenwoordig lijkt dat vanzelfsprekend, eind jaren negentig is het een eye-opener. In Zweden hebben ze deze lijn nu zo’n 25 jaar vastgehouden.”

Esther wordt het symbool voor de beweging naar persoonsgerichte zorg in Jönköping. Het trio richt in de keuken van een oud psychiatrisch ziekenhuis Qulturum op.  Daar komen verbeterteams van over de hele wereld om te leren over leren, verbeteren en innoveren in coproductie met de patient. Want Jönköping is inmiddels al jaren koploper.

Zelfdialyse-unit

So ziet in 2012 op YouTube een video over gepersonaliseerde zorg in Jönköping.  Hij gelooft zijn ogen niet. “Dat was voor mij de directe aanleiding om erheen te gaan. Ik dacht nog ‘nou ja, gepersonaliseerde zorg: dat doen we toch al’, toen ik de video zag over iemand die gedialyseerd moest worden. Die kwam bij het gebouw, deed met zijn pasje de deur open en ging naar het dialysecentrum. Hij liep naar de voorraadkast en haalde daar de dialyseapparatuur uit. Hij hing die op, prikte zelf de shunt aan en ging op de hometrainer zitten. Toen hij klaar was, ging alles weer in de kast en zette hij het koffiezetapparaat aan voor de dagdienst die een uurtje later zou beginnen.”

“Mijn mond viel open. Dit was te mooi om waar te zijn. Toen kwam in 2016 het kwaliteitscongres IHI in Gotenborg, Zweden. Ik zag dat je tijdens dat congres die zelfdialyse-unit kon bezoeken. Dat wilde ik met eigen ogen zien. Ik ontmoette Patrik, de nierpatiënt uit de video. Die was inmiddels patient representative in het betreffende ziekenhuis. Britt-Mari, de verpleegkundige die de unit had opgezet, heb ik ook ontmoet. Ze vertelde dat ze reacties uit de hele wereld kregen, niemand geloofde het. Toch gebeurt het. En dat is geweldig. Zeker als je bedenkt dat dit niet een losstaand project van Britt-Mari is, maar onderdeel van een systeem van leren en verbeteren.”

Continu verbeteren

Wat de Zweedse voorbeelden voor So bewijzen, is dat gepersonaliseerde zorg the way to go is. “Jönköping toont al decennia aan dat continu verbeteren, leren en innoveren mogelijk is in de keten- en regiozorg door de focus op zorgteams, in coproductie met de patient en met concrete betrouwbare uitkomsten.”

“In ons ziekenhuis gaan we dit jaar de intensive care verbouwen. Daar zouden dus eigenlijk ook patiënten aan de  ontwerptafel moeten zitten. Het gebeurt nog veel te vaak dat er een ontwerp gemaakt en uitgevoerd wordt en dat de cliëntenraad  de dag vóór het doorknippen van het lintje ingelicht wordt. Echt de zorg coproduceren met de patient samen is nog work in progress.”

Een van de favoriete motto’s van So is Everyone in healthcare has two jobs: to do their work and to improve. “Jönköping is een echt mooi voorbeeld van being the best at getting better. Daar zitten voor zorgprofessionals en bestuurders veel leerpunten.”

Ook leren van Jönköping? Kom dan op 14 juni naar de masterclass die het Genootschap voor Gepersonaliseerde Zorg en Dutch Health Hub organiseren bij Jaarbeurs. De masterclass kost 499 euro, leden van het genootschap 399 euro en verpleegkundigen betalen 199 euro. De masterclass is geaccrediteerd via ABAN (3 punten) en V & VN verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten (4 punten).