Personeelstekort duurzaam oplossen begint bij preventie

Met een ziekteverzuim van bijna 9 procent zit de zorgsector ver boven het landelijke gemiddelde. En dat terwijl de vraag naar zorg alleen maar groter wordt. De sector staat dan ook voor de schier onmogelijke taak om mensen te behouden en nieuw personeel te vinden. Misschien moeten we ervoor zorgen dat mensen minder ziek worden, stelt huisarts Marieke Bon van de Everybodygroep.

In de sessie over duurzaam oplossen van het personeelstekort tijdens de Dutch Health Week pleit zij ervoor dat de zorgsector zich gaat bemoeien met een actievere levensstijl van patiënten.

Overigens is dat niet alleen aan de gezondheidszorg. “Daar moeten we met z’n allen iets mee. Ook de overheid heeft daar een rol in, want de huidige leefomgeving is er niet op ingericht om mensen gezonder te laten leven.”

Te veel dweilen

Dat helpt volgens Bon ook om het werk leuker te maken in de zorg. “We gaan er nu van uit dat mensen steeds zieker worden. Momenteel zijn we in de zorg daarom te veel aan het symptomen bestrijden.”

“Met onze huidige maatschappij en leefomgeving laten we mensen ziek worden. 80 procent van de patiënten komt bij mij als huisarts met vragen die gerelateerd zijn aan ongezonde leefsystemen. Als we dat kunnen veranderen, wordt de interactie tussen zorgprofessional en cliënt ook weer zinnig en leuker, want die is gezonder. Dan is er ruimte om samen te wandelen of tuinieren in plaats van alleen maar die bedlegerige patiënt te verzorgen.”

Interactie met de cliënt

Marita Bossers van Planetree is het ermee eens dat zo het werk leuker te maken is. Uit eigen onderzoek van Planetree bleek dat de interactie met de cliënt zorgmedewerkers enorm motiveert. “Daarvoor komen ze hun bed uit”, aldus Bossers. “Dat moeten we echt overeind zien te houden, ondanks de toenemende vergrijzing en personeelstekorten. Hoe kunnen we de ballast uit het werk halen zodat de professionals in hun kracht blijven staan in hun werk?”

“Dat lukt nu niet. Zorgmedewerkers vallen massaal uit omdat het werk zo zwaar is, maar vooral ook omdat ze zich vaak hopeloos voelen omdat de zorgketen vast zit. Een patiënt die zou moeten worden opgevangen, kan niet anders dan thuis blijven wonen, omdat alles vol zit.”

Ongelukkig in het werk

Bossers: “De zorgmedewerker raakt ongelukkig in zijn werk. Corona heeft dat nog meer versterkt. De belasting tijdens de pandemie was al hoog en de werkdruk nam toe, zonder dat we er aandacht voor hadden. Mensen hebben een grens als het gaat om belastbaarheid en die hebben we in de zorg maximaal uitgeput. “Als we kunnen zorgen dat mensen minder ziek oud worden, maakt dat de zorg leuker.”

Zuurstof

Ook vinden zorgmedewerkers het heel erg belangrijk om zelf invloed op hun werk te houden, zoals op hun roosters of de materialen die ze gebruiken. Bossers: “Daarom kiezen zo veel mensen ervoor om verder te gaan als zzp’er. Die flexibiliteit moeten wij ook aanbieden als werkgevers. Nu organiseren we de leuke dingen weg. We hebben de professional nodig voor zijn vak en daarom moeten we familie en vrijwilligers erbij halen om de leuke dingen te doen. Het is echter voor zorgprofessionals de zuurstof die ze nodig hebben in hun werk.”

Goede voorbeelden

Zorgverzekeraar VGZ verzamelt goede voorbeelden uit het land die het werk makkelijker en leuker maken. “Je moet het over een aantal lijnen zoeken om het personeelstekort in de zorg duurzaam op te lossen, namelijk het binden, boeien en behouden van mensen. Maar daarnaast ook het anders organiseren van de zorg zelf en het voorkomen dat mensen in zorg komen”, stelt Karien Tijkotte van VGZ. “Ook moeten we kijken mensen waarom niet instromen in zorg.”

“Een goed voorbeeld noemt Tijkotte het Catharina Ziekenhuis in Eindhoven, waar patiënten zelf leren een stoma te verzorgen. “Daardoor heeft de wijkverpleegkundige meer tijd over voor andere cliënten die de zorg hard nodig hebben.”

Geen verandering van zorgproces

Toch zorgt dit soort oplossingen niet voor verandering van het zorgproces, vindt Bon. Als huisarts is ze aangesloten bij de Everybody Groep. “We willen onderliggende probleem opsporen en mensen helpen om gezonder te leven. Dat is iets wat je door je hele leven moet doen. Wij als zorgprofessionals moeten de vraag stellen waarom mensen het leven leiden dat ze leiden.”

“Gezond leven is goed slapen, goed eten, bewegen, maar veel mensen weten niet hoe je dat doet. Onze leefomgeving helpt daar ook niet. Deze maatschappij maakt het lastig. Bewegen moet prioriteit nummer één krijgen, naast eten en drinken. Goede zorg is medische zorg, maar gaat ook om bewegen en zingeving.”

Holistische aanpak

Bossers is dan ook voorstander van een meer holistische integrale aanpak van de zorg, waarbij preventie centraal staat. “Gezond blijven is wat we moeten nastreven. Ons zorgstelsel loopt tegen de grenzen aan. We zullen naar andere manieren toe moeten om het hoofd boven water te houden. Die holistische focus is trouwens ook nodig voor zorgorganisaties richting werknemers. Daar spelen veel van dezelfde vragen.”

Meer inspraak

Ook zorgprofessionals meer inspraak geven, helpt om het werk leuker te maken en zo indirect het verzuim te verlagen, stelt Tijkotte. “Het gaat erom werknemers betrokken te houden bij de organisatie en ze aandacht te geven. Ik zie zoveel enthousiaste verpleegkundigen en artsen met goede ideeën om hun werk te verbeteren.”

Als voorbeeld noemt ze een zorgorganisatie in West-Brabant die tijdens de pandemie besmette zorgprofessionals op afstand leerlingen liet begeleiden om bij de organisatie betrokken te blijven. We moeten aan voorkant kijken hoe we zorg kunnen voorkomen, maar ook nu kijken hoe we het slimmer kan organiseren.”

Digitalisering

Ook digitalisering kan helpen om het werk beter te stroomlijnen. Ruim 30 procent van de innovaties raakt aan digitalisering, stelt Tijkotte. “Het gaat bijvoorbeeld om mensen zelfstandiger te maken of preventief op afstand monitoren zodat mensen niet naar huisarts hoeven. Je kan er informatie mee verzamelen over het verloop van iemands ziektebeeld, wat weer handvatten geeft voor een beter gesprek.”

Technologie is er, dus omarm het, stelt Bon. Technologie is maar een vehikel die we gebruiken voor een betere keuze voor leefstijl, aldus Bon. “Wat we echt nodig hebben, is dat de zorgsector anders leert denken. We zitten gevangen in diagnose-denken. Wij zijn als dokters opgeleid om paternalistisch mee te denken. Maar zorg en preventie is voor iedereen anders. Geef professionals de tijd om samen met cliënten erachter te komen wat nodig is voor hen. Zo is er meer autonomie en regie.”