Zorg legt circulaire lat steeds hoger

Hechtset
Hechtsets belanden bij het UMC Utrecht niet meer na één keer bij het afval
Joost Bijlsma
16 januari 2025
4 min

In de van wegwerpspullen wemelende zorgsector moet het mogelijk zijn minder grondstoffen te verspillen. Universitair medisch centra en andere zorgaanbieders zetten vaart achter circulaire inkoop. Fabrikanten van ‘wegwerp’ worden zenuwachtig.  

Zorgorganisaties hebben in de Green Deal Duurzame Zorg afgesproken dat ze het primair grondstofverbruik per 2030 met de helft terugbrengen. Zo’n halvering is zeer ambitieus. Zeker in een sector met een beperkt circulair aanbod, machtige multinationale leveranciers en remmende regelgeving. In dat laatste zit overigens wel beweging. Zo mag de zorg sinds 1 januari hulpmiddelen voor eenmalig gebruik zoals schaartjes herverwerken.

Doorbraak

Ook in het duurzaamheidsbeleid van zorgorganisaties zit beweging. Intrakoop peilt in welke fase dit beleid zit. Daarin is een duidelijke ontwikkeling te zien, vertelt Jan Holsappel, manager van het programma duurzaamheid bij de inkooporganisatie. “Tweeëneenhalf jaar geleden had 70 procent van de organisaties nog geen duurzaamheidsbeleid. Nu is de helft al begonnen met de uitvoering van zulk beleid. Dat kun je een doorbraak noemen.” Als je als organisatie meters wilt maken op het gebied van circulariteit moet je volgens Holsappel beginnen met holistisch kijken naar hoe jouw inkoopproces in elkaar steekt. “Een essentiële eerste vraag is: hebben wij wat we bestellen eigenlijk wel nodig? Daarna krijg je vragen zoals: hoe gaan we om met voorraden? Wat doen we met ons afval?”

Weerstand weg

Als het ergens snel gaat met circulair inkoopbeleid, dan is dit bij de universitair medisch centra. Dat blijkt wel uit het verhaal van Anne Marie van den Berg, senior adviseur maatschappelijk verantwoord inkopen bij het UMC Utrecht. Toen zij startte in 2017 met het specialisme duurzame inkoop was in het ziekenhuis nog weinig aandacht voor dit thema en veel weerstand. “Nu besteden we in elke aanbesteding aandacht aan duurzaamheid. De ene keer is dat erg ambitieus, de andere keer blijft dat vrij basaal. De weerstand is nagenoeg weg. Je ziet van binnenuit juist veel gedrevenheid om het duurzamer te doen, bijvoorbeeld bij onze green teams.”

UMC Utrecht maakt werk van het terugdringen van grondstofgebruik. Dat doen ze door na te gaan of ze bepaalde in te kopen producten nog wel nodig hebben maar ook door wegwerp te vervangen door herbruikbaar. Ze bereiken op dat laatste terrein mooie resultaten. Zo zijn ze erin geslaagd metaalafval bij hulpmiddelen terug te dringen.

In het verleden belandden de bladen van de laryngoscoop, die wordt gebruikt bij het inspecteren van het strottenhoofd, na eenmalig gebruik in de afvalbakken van het Utrechtse academische ziekenhuis. Dankzij een overstap op herbruikbaar besparen ze jaarlijks 8.500 laryngoscoopbladen. Dat scheelt 6.000 kilo staal. Een andere recente maatregel van het UMC Utrecht tegen metaalafval is de overstap van hun Spoedeisende Hulp van wegwerp op herbruikbare hechtsets. Deze worden na reiniging door hun centrale sterilisatieafdeling opnieuw gebruikt.  Bovendien is het aantal instrumenten teruggebracht.

Leveranciers

Een belangrijke bottleneck in circulaire inkoop zijn de leveranciers. Zij moeten hun aanbod aanpassen. In de bereidheid om iets te doen ziet Van den Berg nog grote verschillen per leverancier. “Er zijn voorlopers, maar ook nog veel achterblijvers die denken dat ze kunnen wegkomen met alleen wat minder verpakkingsmateriaal.” Ze verwacht ook hier een omslag nu het sentiment bij zorgprofessionals is veranderd. “Gebruikers willen af van al die wegwerpartikelen, waar soms zelfs een stekker aan zit. De fabrikanten die alleen maar disposables leveren, beginnen daardoor toch wel zenuwachtig te worden.”

De druk wordt ook groter omdat ziekenhuizen steeds vaker de krachten bundelen om tot een circulair aanbod te komen. Zo hebben de universitair medisch centra een top-22 gemaakt van wegwerphulpmiddelen met de grootste milieu-impact, waar de academische ziekenhuizen zo snel mogelijk verbeteringen willen zien en maken.

Bovenaan staan ‘spuit zonder naald’, ‘zuurstofsensor’, ‘niet-steriele handschoenen’, ‘babyfles’ en ‘steriele OK-jas’. Met deze actielijst geven de ziekenhuizen een duidelijk signaal aan achterblijvende leveranciers. Als zij niet met een duurzamer aanbod komen, raken ze straks hun klanten kwijt. Zeker als de ziekenhuizen hun inkoopkrachten nog meer dan nu gaan bundelen rondom het thema duurzame zorg.

Afvalregisseur

Dat achterblijvers bij aanbestedingen achter het net kunnen vissen, blijkt uit een voorbeeld bij het Radboudumc. Manager duurzaamheid Harriette Laurijsen is trots op de aanbesteding die ze vorig voorjaar hebben gedaan voor hun afval. “In die aanbesteding hebben we duurzame doelen het belangrijkst gemaakt; we willen afval veel vaker voorkomen en tot een hoger recyclingpercentage komen. Dat lukte niet goed bij een normale uitvraag met afvalverwerkers. Zij hebben vaak belang bij bepaalde afvalstromen omdat ze al contracten met afnemers hebben.”

Dankzij het vooropstellen van de duurzame doelen kwam het Radboudumc na deze aanbesteding niet uit bij een afvalwerker maar bij een afvalregisseur. Het gaat om Seenons, een tech-platform voor circulair afvalmanagement dat ook samenwerkt met het Flevoziekenhuis en het Dijklander Ziekenhuis. Seenons doet onderzoek naar afvalstromen, zoekt naar mogelijkheden om afval te reduceren en koppelt partijen zodat er nieuwe afzetmogelijkheden ontstaan.

Helft minder primaire grondstoffen

De omslag bij zorgorganisaties is onmiskenbaar, maar de vraag blijft of het doel van de helft minder primaire grondstoffen in 2030 realistisch is. Holsappel van Intrakoop is ervan overtuigd dat dit doel haalbaar is, maar betwijfelt of het in de huidige situatie realistisch is. “In de zorg wordt nog altijd veel in silo’s gewerkt en te weinig overkoepelend gecoördineerd. Terwijl circulair werken vraagt om een verandering in de inrichting van het gehele bedrijfsproces en samenwerking met externe partijen zoals leveranciers, afvalverwerkers, sterilisatiebedrijven of wasserijen.

Het kost bij iedereen tijd en aandacht om hierin een omslag te maken. Daar helpen wij ons leden mee.” Voor een versnelling zijn volgens Holsappel wettelijke verplichtingen nodig. Ook zou een situatie van schaarste zoals tijdens de coronacrisis helpen. Iedereen zag toen hoe absurd al dat wegwerpen van hulpmiddelen is. Maar de mens vergeet snel.

Zorg & ict: registreer je nu!

Zorg & ict: registreer je nu!

Lees meer
Persberichten

Plaats zelf je persbericht

Lees meer

Gerelateerde artikelen