Vijf jaar Linnean: ‘Geen zorgbeleid maken, maar helpen uitvoeren’

Van een honderdtal enthousiastelingen tijdens een ICHOM-congres in Washington naar een netwerk van 1.300 leden met een gezamenlijke missie: waardegedreven zorg in Nederland mogelijk maken. Oprichters Willem Jan Bos en Arie Franx blikken terug op vijf jaar Linnean Initiatief.

“De oprichtingsvergadering op het ministerie van VWS was memorabel en grappig”, vertelt Arie Franx. “Op datzelfde moment werd er in de Tweede Kamer gedebatteerd over de hoofdlijnen van het regeerakkoord. Ons initiatief werd meteen maar genoemd als goed voorbeeld in het thema zorg.”

Bruisende community

Nu, vijf jaar later zijn er 26 (digitale) bijeenkomsten georganiseerd om waardegedreven zorg verder te brengen. Daarnaast zijn er tien werkgroepen en elf kennisproducten. Verrassend veel, vindt Willem-Jan Bos. “De energie die onze leden erin stoppen, de tijd die ze maken naast hun eigen bezigheden, dat had ik niet verwacht. Het Linnean Initiatief is echt een bruisende community geworden.”

Hinderlijke vlieg

Toch zagen sommige partijen Linnean in eerste instantie als hinderlijke vlieg op de muur. Franx: “Dat werd beter toen duidelijk werd dat wij ons vooral bemoeien met de inhoud. Dat we producten maken en discussies voeren die heel bruikbaar zijn voor brancheorganisaties om hun taak te vervullen in het hoofdlijnenakkoord.”

Het model van een kerngroep met daarom omheen een laag geïnteresseerden werkt prima om een nog grotere groep aan te trekken. Ook de mensen op posities in de koepelorganisaties, aldus Bos.

Vrije ruimte

“In de vrije ruimte kom je verder dan wanneer je er een koepeloverleg van maakt. We zijn afgelopen jaar voor het eerst benaderd door mensen die met een nieuw initiatief willen beginnen. Ze willen dat graag onder onze vleugels doen, omdat ze zien dat wij een plek zijn waar mensen met verschillende ideeën bij elkaar komen en die ideeën gezamenlijk uitwerken. De inhoud staat voorop.”

Concrete kennisproducten

Het ‘hoe doen zij het nou?’ helpt anderen, vertelt Bos. “Dat proberen we te bewerkstelligen met digitale werkbezoeken en webinars, maar ook met kennisproducten. Binnen het netwerk maken de werkgroepen concrete content zoals het model om starters in de waardegedreven zorg (WGZ) op weg te helpen, een advies over de (on)mogelijkheden van kosten binnen waardegedreven zorg of het PREM-zakboekje met de meest gestelde vragen over het meten van patiëntervaringen.

Werkgroep GGZ

Ook op het ontstaan van de werkgroep GGZ is Bos trots. “De ggz heeft een andere aanvliegroute. Ze zijn al met het meten, verzamelen en vergelijken van data uit (P)ROM bezig geweest, maar dat is mislukt. Deze ervaringen zijn nuttig voor ziekenhuizen en vice versa. Dat is bijzonder: we hebben de vleugels uitgeslagen buiten de curatieve zorg.”

Grote behoefte

Zelf vindt hij het soft klinken, maar wat Franx betreft is het netwerk zelf het belangrijkste resultaat uit de afgelopen vijf jaar. “Het voldoet aan een grote behoefte uit het veld. Er wordt van alle kanten geroepen dat het anders moet in de zorg, maar als het gaat om hoe dat moet, kom je niet veel verder dan ideeënbussen. In een netwerk kunnen mensen elkaar vinden. Ze voeren ze discussies; bekijken elkaars voorbeelden en nemen daar elementen van over.”

Meer patiënten

Tussen de leden van Linnean zitten nog te weinig patiënten. Franx: “De gebruiker, degene voor wie we het allemaal doen, zit onvoldoende aan tafel. We hebben de patiënt nodig. We moeten weten wat die belangrijk vindt en iets met het antwoord doen.”

Het betrekken van de patiënt staat bovenaan het huidige vijfjarenplan van Linnean. En dat is niet de enige andere groep die meer vertegenwoordiging behoeft in de zorg. “Het data en IT-stuk is heel belangrijk, maar ook organisatie-technisch moeten we verder kijken. Die dwarsverbinding hebben we nodig om de zorg houdbaar te houden.”

“Veel van wat we doen in het ziekenhuis is niet geëvalueerd op effectiviteit of zelfs bewezen ineffectief, maar toch blijven we het doen. Ik zie collega’s om me heen die het moeilijk vinden om ermee te stoppen. Dat heeft allemaal met cultuur te maken.”

Hervorming van het zorgstelsel

Die cultuur houdt volgens Franx een hervorming van het zorgstelsel tegen. “De zeggenschap en het geld stromen volgens de oude structuren. We roepen wel heel hard tegen het elftal dat het anders moet gaan voetballen, maar we veranderen de spelregels niet. We moeten keihard naar een stelsel met bekostiging op grond van uitkomsten en kwaliteit. In allerlei stukken staat dat men dat wil, maar als het erop aankomt is stelselwijziging nog steeds een soort schrikbeeld waar we liever van wegblijven.”

Bredere reorganisatie

Bos is optimistischer. “Daar verschillen wij van mening. Ik denk dat er binnen het huidige systeem nog heel veel kan. Ondanks de financiële drijfveren linksaf, kunnen we qua keuzes voor zorg toch rechtsaf gaan. Gaan we het stelsel wijzigen, dan pleit ik voor een bredere reorganisatie. Niet alleen de wijze van financieren omgooien, maar ook de enorme versnippering tegengaan die we nu zien met ziekenhuizen, losse huisartspraktijken en verpleeghuizen.”

“In de Verenigde Staten zitten in enkele organisatie primary care, huisartsengeneeskunde en ziekenhuiszorg, plus de verzekering, allemaal in één organisatie. Dan gaat preventie ook werken. Voor iedereen: de burger, de burger die patiënt wordt, maar ook de zorgorganisaties.”

“Dan kom je weer bij die aantallen. Ik denk dat we vooral moeten kijken hoe we met zijn allen de zorg gaan bemannen. Het WRR-rapport uit najaar 2021 laat heel helder zien dat we niet alleen moeten nadenken over het geld dat we nodig hebben, maar dat we ook de mensen moeten hebben. Zo kunnen we samen de zorg houdbaar houden voor de toekomst.”

Niet aan tafel

Houdbare zorg, persoonlijke zorg, passende zorg, zinnige zorg, uitkomstgerichte zorg. De afgelopen jaren werd de ene na de andere vernieuwingsbeweging geïntroduceerd, zegt Franx. “Stuk voor stuk gaan ze over dezelfde uitdaging, maar steeds opnieuw vindt een partij weer dat ze een betere versie hebben gemaakt die ze lanceren onder een andere naam. Het zijn bewegingen die claimen dat ze de oplossing hebben voor de problemen van nu, maar het veld begrijpt niet wat ze wel en niet moeten doen. Daar ligt voor ons ook een bijdrage: het samenvloeien van die versnippering tot een gezamenlijk vernieuwingsprogramma.”

En meebewegen, vindt Bos: “We zijn onderdeel van het grote geheel. We zijn vertrokken vanuit waardegedreven zorg, dat speelt in die beweging een belangrijke rol. Als het straks passende zorg heet: ook prima.” Linnean moest vooral geen instituut worden. Dat is gelukt. “Niet het beleid bepalen, maar het mogelijk maken dat de zorg daadwerkelijk verandert.”

Op 29 september organiseert het Linnean Initiatief een lustrumbijeenkomst om het vijfjarig bestaan te vieren. Iedereen is uitgenodigd om bij dit netwerkevenement aan te sluiten dat plaatsvindt in het Planetarium Meeting Center te Amsterdam.