‘Zorgprofessionals moeten slechtnieuwsgesprek over klimaat gaan voeren’

De aarde leefbaar houden, is te belangrijk om in de zorg nog langer bijzaak te zijn. Dat is een rode draad in de betogen van Cathy van Beek, Jan Terlouw en Diederik Gommers tijdens het Groene Zorg Festival op 24 september.  Gommers: “We moeten een front vormen met alle tachtig ziekenhuizen.”

Duurzaamheid beleeft een doorbraak in de zorg. Die verandering vieren de bezoekers van het Groene Zorg Festival op 24 september in de Metaal Kathedraal in Utrecht. Op initiatief van de Groene Zorg Alliantie deelt daar een groene zorgvoorhoede kennis: een opvallend jong gezelschap dat voor het leeuwendeel actief is in green teams.

Green teams

In haar introductie roept duurzame zorgpionier Cathy van Beek de aanwezigen op om zich hard te maken voor verandering, verankering en versnelling. Er moet nu worden doorgepakt. “Vandaag is het een tijd om te vieren, niet om de teugels te laten vieren.” Met het als paddenstoelen uit de grond schieten van green teams is Van Beek ‘hartstikke blij’. “Maar ik wil niet dat jullie, net als paddenstoelen, opgaan, blinken en weer verzinken.”

Van Beek vindt dat green teams ervoor moeten zorgen dat ze serieus worden genomen. “Doe het duurzame werk niet meer in je vrije tijd.” Ze vindt dat green teams zich hard moeten maken voor duurzaamheid in de strategie, bijvoorbeeld via de medezeggenschap. “Ga niet alleen op je afdeling groen zitten doen.”

Volgens Van Beek is de tijd ook rijp dat de overheid over de brug komt met striktere wet- en regelgeving. Zij ijverde onlangs met de Groene Zorg Alliantie voor duurzaamheid in het Integraal Zorg Akkoord. Maar daar begint het pas, als het aan haar ligt. Van Beek pleit voor een vergaande verandering van spelregels, speelveldbepaling in het zorgstelsel. Alle spelers moeten de waarde duurzaamheid integreren. Een hoopgevend voorbeeld vindt ze een recent rapport van de Gezondheidsraad. Hierin staat het advies om duurzaamheid als norm te gebruiken bij het kwaliteitsbeleid en ook bij het goedkeuren van hulpmiddelen, naast veiligheid, doelmatigheid, effectiviteit en cliëntgerichtheid.

Mondiale crisis

Duurzaamheidsvoorvechter van het eerste uur Jan Terlouw geniet zichtbaar van het meevieren van de verandering. Hij vindt al decennia dat het anders moet en kan. Om die reden is hij regelmatig voor ‘een onverbeterlijke optimist uitgemaakt’. Terlouw acht de mens slim genoeg om de klimaat- en biodiversiteitsproblemen op te lossen.

“Als we mensen via de bloedvaten kunnen opereren, is dit een peulenschil.” We hebben naast het intellect, ook de energie en het geld om te veranderen, gelooft Terlouw. Het belangrijkste dat ontbreekt, is nog steeds de echte wil, denkt hij. De ernst van de huidige situatie dringt nog steeds onvoldoende door bij veel mensen. “Dit is een grotere crisis dan er ooit is geweest. Een mondiale crisis. De mens heeft nooit in zo’n groot gevaar vertoefd. We hebben allemaal een taak om te zorgen dat medemensen in beweging komen en dat wel tot ze doordringt hoe ernstig het is.”

Een boodschap die hij nog maar eens brengt, is de snelle teruggang van de biodiversiteit. “Op dit moment verdwijnen soorten 100 tot 1.000 keer zo snel als er nieuwe ontstaan.” Dat komt met name door het handelen van de mens. “Wij zijn de schadelijkste soort.” Ook het stijgen van de temperatuur als gevolg van menselijk handelen, zoals het opstoken van fossiele brandstoffen, gaat ongekend snel. “Dan denk je: gaan wij dat overleven?”

Eco-depressie

Terlouw vindt dat dit dwingt tot het vieren van verandering. “Zo moet je er tegenaan kijken. Anders krijgen mensen een eco-depressie. Dan moeten jullie daarmee aan de slag als zorgprofessionals, maar wel weer op een groene manier.”

Het betrekken van moeder aarde bij beslissingen moet in de zorg ‘ecologica’ worden, vindt Terlouw. Door bijvoorbeeld te kiezen voor duurzame energie en gezonde voeding kan de sector hierin vooropgaan.  “Het is een enorme sector en een voorbeeld van medemenselijkheid.” Hij roept ouders, religieuze leiders en zorgprofessionals op om het verhaal van de noodzaak tot verandering te vertellen.

Front vormen

Iemand die deze handschoen heeft opgepakt, is Diederik Gommers. De dankzij de coronacrisis bekend geworden IC-arts vertelt nu het verhaal over het belang van het bestrijden van de klimaatcrisis. Van de covid-crisis kunnen we volgens hem leren dat het belangrijk is dat artsen zich laten horen over hun vak, bijvoorbeeld bij politici. “Zorg dat je contact maakt met politici. Dat kan ook lokaal. Laat je uitnodigen, ga er naartoe. Vertel je verhaal vanuit de inhoud.”

Gommers moedigt zijn beroepsgenoten aan om zich ook in de pers uit te spreken over het klimaatprobleem. Zij advies: vertel gewoon open over je vak. “Mijn PR-afdeling heeft mij geleerd dat journalisten gevaarlijk zijn, maar het zijn professionals waar je prima zaken mee kunt doen.” Bovendien kunnen artsen gebruikmaken van communicatievaardigheden. “Omdat ik nogal hyper ben, werkt het voor mij goed om gebruik te maken van mijn slechtnieuwsgesprek-vaardigheden. Je gaat rustig zitten je neemt je tijd, gebruikt eenvoudige woorden en laat je emoties zien.”

Als het aan Gommers ligt, behandelen we de klimaatcrisis met eenzelfde urgentie als de covid-crisis. Maar uit ervaring weet hij dat dit lastig is. Pas na een bezoek aan het door covid als eerste zwaar getroffen ziekenhuis Bernhoven zag hij zelf in hoe ernstig de coronacrisis echt was. Hij belde Mark Rutte om ook naar Bernhoven te gaan.

“Wat je met Covid merkte, is dat je het eerst wegduwt. Pas als het heel dichtbij komt, kom je in actie. Dat gevoel heb ik ook met het klimaat.” In de politiek dringen volgens hem veel urgente zaken om voorrang, zoals de oorlog in de Oekraïne. “Maar we moeten in een versnelling komen met elkaar.”

Gesprek met industrie

Gommers vindt het belangrijk dat zorgprofessionals het gesprek met de industrie aangaan. Bijvoorbeeld over de vele plastics in de hulpmiddelen die ze inkopen. Uit een impact-analyse van de hulpmiddelen die de IC van het Erasmus MC inkoopt, kwamen onder meer handschoenen als een grote vervuiler naar voren.

Deze studie was aanleiding voor Gommers om de industrie uit te nodigen. “Iedereen wil best een keer naar het Erasmus voor een gesprek met Diederik Gommers. Dat doe ik nu. Maar dan merk ik eigenlijk dat ik niet verder kom. Want die bedrijven zeggen: natuurlijk willen we andere handschoenen voor jullie maken, maar dat moeten jullie wel met zijn allen samen doen.”

Daaruit concludeert Gommers: “Laten we het niet alleen doen, maar met alle tachtig ziekenhuizen.” Om duurzame veranderingen te bewerkstelligen, moeten zorgaanbieders een front vormen, vindt hij. Hetzelfde geldt voor de diverse disciplines in het ziekenhuis, zoals zorgprofessionals, inkoop en infectiepreventie: “Dé uitdaging is om alles bij elkaar te brengen.”