Zorgzame gemeenschappen ontstaan van onderop en vanuit lokale betrokkenheid. Maar bij het realiseren van concrete oplossingen op het gebied van wonen, zorg en welzijn lopen initiatiefnemers al snel tegen wet- en regelgeving op. Dat moet anders, zo concluderen betrokkenen van Ouder Worden 2040.
Hoe blijven we gezond en krijgen we passende zorg en ondersteuning? En hoe benutten we de kracht van een groter wordende groep ouderen? Sinds 2022 werkt een groot aantal partijen in de beweging Ouder Worden 2040 samen aan de realisatie van de transformatieagenda voor een ouder wordende samenleving. Op 26 juni is er een co-creatie sessie gekoppeld aan het agendathema: Van eigen huis naar samen wonen. Daar worden praktische toepassingen onderzocht en wordt gekeken naar randvoorwaarden voor succesvolle implementatie en verspreiding.
Fluïde vormen
Het verpleeghuis anno nu is geen plek meer van stenen. Zorg en welzijn voor ouderen vindt steeds meer plaats ergens tussen thuis en… ja wat eigenlijk? Buurthuizen, bibliotheken, wijkverenigingen, gezondheidscentra, hobbyclubs. Overal in een dorp of een wijk dus, en het blijft ook niet beperkt tot de oudere generaties.
Op de Ouder Worden 2040-bijeenkomst zijn mooie voorbeelden te zien van deze fluïde vormen van ouderenzorg. Zo tonen Damiët Groen en Nicole Menke van Haags Plus Wonen hoe vanuit de bewoners een woonzorgvisie ontstaat waarin ontmoeting centraal staat. Haags Plus Wonen gaat uit van vijf elementen: het creëren van verbinding tussen bewoners, wonen, zorg, welzijn en slimme technologieën op de plekken waar senioren nu al wonen.
Intermediair
Joyce Jacobs laat zien wat het Touwteam bij De Wulverhorst in Oudewater doet: een koppeling tussen formele en informele zorg. Het team bestaat grotendeels uit vrijwilligers die al actief waren in het verpleeghuis. Nu zoeken ze mensen op en bemiddelen ze, zodat ze dingen voor elkaar kunnen doen. Daardoor is er minder professionele zorg nodig. Wel is er een centrale rol voor een professionele verbinder, die gepokt en gemazeld is in de buurt en precies weet wat er speelt. Want kennis van een wijk of dorp is cruciaal in zo’n aanpak.
Dit voorbeeld leidt tot een algemene vraag. Iedereen ziet het belang van een intermediair, aanspreekpunt, makelaar of bemiddelaar, aldus Jan Megens, Programma Directeur WOZO bij het ministerie van VWS. Maar hoe wordt die in de toekomst bekostigd? In Geldrop zag hij dat woningcorporatie Wooninc dat op zich nam.
Het zijn ook commerciële partijen die dat kunnen doen, samen met de bewoners. Susan van de Koppel van vastgoedontwikkelaar en belegger Amvest legt uit hoe zij community-management financieren in enkele van hun projecten: twee derde deel betalen de bewoners via hun servicekosten en een derde komt van Amvest. Een andere optie zou een betaaltitel voor de zorgverzekeraar kunnen zijn.
Kamers met Aandacht
Bianca van der Neut presenteert een intergenerationele woonzorg-oplossing: Kamers met Aandacht. Alleenstaande ouderen die thuis ruimte over hebben, verhuren die aan jongeren in een kwetsbare situatie die meestal uit de jeugdzorg komen. Zij hebben dan een veilige plek om vooruit te kijken en ouderen krijgen wat hulp en aanspraak. Een prachtig concept, maar wet- en regelgeving staan in de weg. hypotheekverstrekkers, woningcorporaties en gemeenten staan onderhuur niet toe. Er ligt een conceptwet om dit te regelen, maar door Haagse perikelen wordt die keer op keer uitgesteld. Om er meer schot in te krijgen, doet Bianca van der Neut een oproep op LinkedIn. Ook demissionair minister Mona Keijzer wil nu haast maken.
Ontmoetingen
De kracht van alle initiatieven ligt in het faciliteren van ontmoetingen, concludeert Hans Adriani. Hij is Bestuurlijk Aanjager Wonen Welzijn Zorg voor ouderen. “De bebouwde omgeving en de openbare ruimte waren tot nu toe ontworpen op het voorkomen van ontmoetingen. Dus dat moet andersom. Daar moeten gemeenten op sturen.”
Dat geldt ook voor ontwikkelaars. Zenzo maatschappelijk vastgoed doet dat al, zegt conceptontwikkelaar Michiel Wijnen. Zij zetten in op een centrale entree van gebouwen, zodat vanzelf toevallige ontmoetingen ontstaan. “Een supermarkt, bijvoorbeeld, jaagt dynamiek aan.” Maar ook Zenzo loopt te vaak tegen wet- en regelgeving aan, zegt Wijnen. Bijvoorbeeld bij plannen om ouderenwoningen te bouwen op of naast scholen, of bij bijgebouwen die kunnen worden herontwikkeld tot zorgwoningen, maar geen woonbestemming hebben.
Ego opzij
De beste initiatieven komen vanuit de wijk. In de kleinste dorpen ontstaan de mooiste dingen, ziet de ontwikkelaar. Overheden, zorg- en welzijnsorganisaties, woningcorporaties, vastgoedontwikkelaars, maar vooral de politiek moeten daar alle ruimte voor geven. Maar hoe te beginnen? “Zet je ego opzij en luister naar goede ideeën”, zo klinkt het uit de zaal. “Ga naar een huisarts, een kapper of een supermarkt. Daar leer je een dorp of buurt pas kennen.”
Congres Wonen, Zorg & Zorgvastgoed
Het vraagstuk van wonen en zorg blijft één van de grootste uitgadingen in de ouder wordende samenleving. In de bijeenkomst op 26 juni komen verschillende oplossingen aan bod. En zo zijn er nog vele goede voorbeelden die bijdragen aan zorgzame gemeenschappen. Het is zaak om deze voorbeelden niet alleen meer zichtbaarheid te geven, maar ook om te onderzoeken hoe we de oplossingen kunnen opschalen, belemmerende regelgeving kunnen wegnemen, bekostiging kunnen verbeteren en maatschappelijk draagvlak kunnen creëren.
Op 7 november 2025 organiseert Ouder Worden 2040 in samenwerking met Rabobank, Achmea en BPD het jaarcongres Wonen, Zorg en Zorgvastgoed. Daar wordt stilgestaan bij de uitdagingen en best practices in wonen en zorg en wordt samen met het hele ecosysteem gezocht naar doorbraken. Meer informatie over het congres volgt binnenkort.
