Boel Andersson-Gäre: ‘Medisch leiderschap begint bij luisteren’

Medisch leiderschap is meer dan ooit een kwestie van vragen stellen. Een werkelijk lerend systeem moet meer ruimte bieden aan dialoog en coproductie. Dat constateert de Zweedse kinderarts en zorgvernieuwer Boel Andersson-Gäre. Ze was op 14 juni 2023 in Utrecht om de lessen van Jönköping te delen.

“De covid-crisis is ook in Jönköping een les in lenigheid geweest”, zegt Andersson. “In Zweden zijn we erin geslaagd om snel infectieziektenetwerken op te zetten. Ook scholen hebben nog nooit zo nauw samen gewerkt met de publieke zorg. Maar corona heeft ook zwaktes bloot gelegd. De grote regionale autonomie op zorggebied zorgde ook voor een gebrek aan landelijke regie. Vooral ouderen zijn tussen wal en schip geraakt. We hebben ons onvoldoende gerealiseerd dat de schakel tussen zorg en welzijn vaak zwak is.”

Kwaliteitsoffensief

Kinderarts en onderzoeker Andersson-Gäre is één van de drijvende krachten achter de hervorming van het regionale zorgstelsel in Jönköping in Zweden. De regio met circa 360.000 inwoners kampte eind jaren negentig met een aantal klassieke problemen, zoals hoge kosten, suboptimale uitkomsten, intramuraal denken, geringe patiëntbetrokkenheid en dito tevredenheid.

Dankzij een diepgaand en breed gedragen kwaliteitsoffensief veranderde Jönköping in enkele jaren in een internationaal paradepaardje van patiënt gerichte zorg.  Reden voor de NFU om in het kader van het programma ‘Sturen op kwaliteit’ eerder al een beroep te doen op Andersson. En ook reden om haar naar Nederland te halen voor een masterclass op 14 juni 2023 tijdens Dutch Health Week.

Medisch leiderschap en kwaliteit

“Het doel was niet primair het beste zorgsysteem creëren, maar ‘goed leven in een aantrekkelijke regio’”, memoreert Andersson. “Natuurlijk, als je kwaliteit als strategisch doel hanteert, wordt de zorg beter, want je hebt minder verspilling van mensen en middelen, minder fouten en minder heropnames.”

“Daar hoort ook een methodologie als Total Quality Management bij. Maar de eerste stap naar kwaliteitsverbetering is het onderkennen van je beperking als professional. We kunnen in een ziekenhuis operatief een heup vervangen, maar we kunnen er niet voor zorgen dat iemand zijn spierconditie op peil houdt en actief revalideert. Je kunt iemand niet gezond maken, maar je kunt hem daarbij wél ondersteunen.”

Internationale samenwerking

Onder het motto ‘vreemde ogen dwingen’ heeft de regio Jönköping door de jaren heen bewust samenwerking over de landsgrenzen heen gezocht. Zo participeerde de regio in het programma  ‘Pursuing Perfection’ van het Institute for Healthcare Improvement (IHI) in Boston.

“Het is interessant om te zien wat je kunt oppikken van andere landen. Soms leer je van de overeenkomsten, soms leer je juist van de verschillen. In Zweden zijn we heel goed in plannen. We plannen, plannen en plannen, maar naar het idee van de Amerikaanse partners bleven we daar in hangen. Van ons leerden ze de voordelen van een platte organisatie. Net als in Nederland kennen we een dialoogcultuur waar verschillende stakeholders elkaar ontmoeten. We hoeven het niet met elkaar eens te zijn, maar we praten. Zo bouw je vertrouwen op. Dat is heel anders dan het hiërarchische Amerikaanse systeem.”

Medisch leiderschap

Een andere belangrijke les die Andersson graag met de wereld deelt, is het inzicht dat zorgvernieuwing meer behelst dan het volgen van de juiste coördinaten. “Veel leiders denken lineair. Maar welk zorgstelsel het ook betreft, het gaat niet om een machine, maar om een complex dynamisch systeem. Dat vraagt om adaptief leiderschap. Stuur geen top down oekazes. Het is cruciaal dat je de mensen voor wie je het doet als vertrekpunt neemt en je uitgangspunten in dialoog telkens opnieuw toetst.”