‘Chronische stress steeds groter probleem’

Chronische stress is volgens verzekeringsarts Linda Battes een groeiend en zorgwekkend probleem in de zorg en in onze maatschappij. Om zoveel mogelijk mensen gezond en aan het werk te houden, moeten we daarover durven praten en meer aandacht hebben voor elkaar.

“Tachtig procent van de groep die uitvalt op het werk heeft chronische stress of trauma’s. Ik zie zelden iemand die alleen met een fysieke klacht komt”. Linda Battes werkt als verzekeringsarts en past leefstijlgeneeskunde veelvuldig toe in de spreekkamer.

Ze maakt zich grote zorgen over deze cijfers. Vooral omdat veel onderliggende oorzaken van stress nog altijd taboe zijn. Zorgverleners hebben volgens Battes zelden tijd voor een goed gesprek en zelf praten mensen er niet graag over. “Vaak belanden ze dan in een medisch circuit van onderzoeken die weinig opleveren. Zo houden we elkaar aan het werk zonder met de oplossing bezig te zijn.”

Weinig tijd

Battes was van plan cardioloog te worden. Maar tijdens haar promotieonderzoek zag ze hoe weinig tijd en aandacht er in het ziekenhuis was voor leefstijlgeneeskunde. Een aandachtsgebied dat haar steeds meer boeide. “Het is voor mij de reden geweest om verzekeringsarts te worden.”

Nu heeft ze wel de tijd om diepgaander met cliënten te praten. “Ik kan een stapje terug doen en vragen wat er echt aan de hand is. Niet alleen fysieke klachten bespreken, maar ook uitgebreid vragen naar iemands leefstijl, mentale toestand en onderliggende stress. Tijd en een luisterend oor zijn volgens mij enorm belangrijk om uit te zoeken wat er speelt en iemand echt op weg te kunnen helpen. In onze hele samenleving ontbreekt het daaraan Dat is zorgwekkend.”

Gezonde leefstijl

Naast haar werk als verzekeringsarts organiseert Battes workshops en individuele begeleidingstrajecten gericht op empowerment en leefstijl. Ze schreef het boek Stress en leefstijl, zoektocht van een verzekeringsarts en participeert actief binnen de Vereniging Arts en Leefstijl.

In 2021 werd ze door de vereniging tot leefstijlprofessional van het jaar uitgeroepen. “Een mooie aanmoediging, want ik merk in de praktijk dat gezonder leven voor veel mensen heel lastig is. We zijn stress, en bijvoorbeeld ook overgewicht, met z’n allen steeds normaler gaan vinden. Maar de negatieve gevolgen worden alsmaar zichtbaarder, ook in mijn spreekkamer.”

Schaamte

Battes ziet de laatste jaren een groeiend aantal mensen met stress door financiële problemen. De tweede trend die haar opvalt, is een grote groep met posttraumatische stress door gebeurtenissen in hun jeugd. “Door hun zorgen worden mensen onzeker, somber en moedeloos. Dat leidt vervolgens vaak tot ongezond gedrag, eenzaamheid en schaamte. Ze vertellen me dat ze anderen niet met hun problemen lastig willen vallen. Maar wat je niet bespreekbaar maakt, kun je ook niet oplossen.”

Hulpvraag in kaart

Na ruim zeven jaar ervaring als verzekeringsarts weet Battes inmiddels wel hoe ze mensen aan het praten krijgt. “Vaak zie ik het al als ze binnenkomen, met gebogen schouders en een blik zonder trots. Ik vertel bijvoorbeeld dat we vanuit de wetenschap weten dat chronische stress tot lichamelijke klachten kan leiden en vraag of ze dat herkennen. Of ik vraag op een vriendelijke manier: ‘Weet je nog hoe het voelt om echt ontspannen te zijn?’. Ik leg ook uit dat je je niet hoeft te schamen als het wat minder goed met je gaat.”

Goed luisteren en gericht doorvragen is volgens Battes essentieel om de problemen goed in kaart te brengen. Pas als de hulpvraag duidelijk is, kan ze bespreekbaar maken waar oplossingen liggen. Het Leefstijlroer vindt ze daarvoor een mooi gespreksinstrument. Dat geeft aanknopingspunten zoals voeding, beweging, slaap, verbinding, ontspanning en middelen. Een oplossing is altijd persoonlijk. “Voor de een is dat wandelen met de buurvrouw, voor een ander contact met het sociale wijkteam.“

Terugkeren naar werk

Battes ziet werk als een basis voor structuur, zingeving en sociale contacten. Samen met bedrijfsartsen hebben verzekeringsartsen daarom een belangrijk doel: mensen zo lang en gezond mogelijk in het arbeidsproces houden of zorgen dat ze daarin duurzaam terug kunnen keren.

ZZP’ers zonder verzekering

“Het is echt zorgwekkend hoeveel mensen langs de kant staan of dreigen uit te vallen. Ik maak me daarbij extra zorgen over de groep zzp’ers zonder arbeidsongeschiktheidsverzekering. Als zij omvallen, hebben ze geen inkomsten en toegang tot arbo-curatieve zorg. Zonder goede begeleiding bestaat het risico dat ze te snel weer aan het werk gaan, op een ongezonde manier. In een werkgroep van de Vereniging Arts en Leefstijl zoeken we naar oplossingen voor dit probleem.”

Sociaal contact

Battes nodigt een ieder uit zijn rol te pakken. “Werk je op een HR-afdeling of ben je leidinggevende, organiseer dan bijvoorbeeld een inloopspreekuur. Zet wat vaker de deur open voor een kop koffie en zorg dat mensen hun verhaal kwijt kunnen. Het sociale contact en het ‘wij-gevoel’ moeten weer terugkomen.”

Ze zou graag zien dat leidinggevenden of bestuurders zelf ook kwetsbaar durven te zijn en zo het goede voorbeeld geven. “Creëer een veilig werkklimaat waarin kwetsbaarheid wordt omarmd. Ik ben ervan overtuigd dat we daarmee een flink deel van de zorglast kunnen terugdringen.”

Goed gesprek

Voor veel mensen ligt de oplossing volgens Battes niet in het medische circuit, maar in een goed gesprek. “Dat we daar vaak de tijd niet voor hebben, moeten we ons als zorgverleners en als samenleving aantrekken. Laten we hierin meer samenwerken.”