‘Digitalisering zorg vraagt om gerichte strategie’
Zorg wordt plaats- en tijdsonafhankelijk, persoonlijker en preventiever door technologie en data. Ziekenhuizen staan voor grote uitdagingen. Zoveel werd duidelijk tijdens de derde van vijf modules die BeBright organiseert in de leergang over preventiestrategieën in ziekenhuizen. Sprekers Douwe Atsma, Andre Dekker en Sjoerd Emonts deelden hun visie op e-health, data en artificial intelligence.
De ontwikkelingen in de zorg gaan razendsnel. De mogelijkheden om technologie en data in te zetten in voorzorg, diagnostiek, behandeling en nazorg groeien met de dag. Er zijn meer dan 350.000 gezondheidsapps die mensen ondersteunen bij het managen van hun gezondheid of aandoening.
In het primaire zorgproces worden steeds meer zelfdiagnose-tools ingezet. Via wearables en implantables verzamelen patiënten eigen gezondheidsdata. Die worden steeds vaker meegewogen in de keuze voor een behandeling of aanleiding vormen voor preventief handelen. Zelfmeetkiosken in ziekenhuizen zijn geen uitzondering meer. Dankzij technologische ontwikkelingen kan een screening of een virtueel spreekuur overal en altijd plaatsvinden.
Virtueel ziekenhuis
Communicatie met zorgverleners gaat op vele manieren: e-consulten, beeldbellen, chatbots en apps zijn heel gewoon geworden. Zorgverleners volgen soms ook de gezondheid van patiënten op afstand en voorkomen daarmee negatieve ontwikkelingen. Medische servicecentra zijn in opkomst. En de honderd procent virtuele zorginstelling bestaat al, zie het Amerikaanse ziekenhuis Mercy Virtual.
Actieplan
“Technologie en data dragen nu al volop bij aan het voorkomen van aandoeningen en het verminderen van complicaties”, stelt Sjoerd Emonts, senior adviseur bij BeBright en auteur van Zorg Enablers. “Technologie is een enabler van zorg en kan leiden tot aanzienlijke besparingen. Een gerichte strategie en doordacht actieplan kunnen dit versnellen.”
Hindernissen
“Makkelijk is het niet voor ziekenhuizen”, aldus Emonts met een blik op de hindernissen. “Standaarden ontbreken nog en de interoperabiliteit tussen ICT systemen is niet op orde. Er vindt meer optimalisatie plaats dan echte vernieuwing en transformatie. We houden te veel vast aan onze oude gewoonten en denken te klein in Nederland. Waarom zijn in een klein land als Nederland straks tientallen telemonitoringscentra nodig? En ook huidige wet- en regelgeving remt soms vernieuwing”.
Strategische vragen
Emonts: “Ziekenhuizen hebben veel strategische vraagstukken te beantwoorden. Over de rol van een ziekenhuis in een steeds digitalere en meer verbonden wereld. Over de relatie professional-patiënt en over digivaardigheden van patiënten en professionals en de (digitale) gezondheidskloof. En over cyberveiligheid, data- en ICT beheer, financiering en milieu-impact.”
Succesvol praktijkvoorbeeld
“De echte uitdaging zit in het veranderen van sociale aspecten die nodig zijn om e-health effectief toe te passen. Niet in de technologie zelf”, stelt Douwe Atsma, Professor Cardiologie aan het LUMC, Professor eHealth aan de TU Delft en bestuurder van het National eHealth Living Lab (NeLL) en van Vereniging Arts en Leefstijl.
Biofeedback
In 2013 startte Atsma en collega’s met het uitreiken van The Box aan hartpatiënten. De wachtkamer zat te vol en dat voedde het idee om patiënten zelf thuis metingen te laten verrichten en via videobellen met hen te overleggen. The Box is letterlijk een doos vol technologische hulpmiddelen, aangesloten op een handige app. Inmiddels zijn er meer dan 7.000 boxen uitgereikt.
Patiënten zijn inmiddels zeer tevreden over deze vorm van zorgverlening. Zij voelen zich gesterkt door de vele metingen van hun gezondheid, zijn blij dat de arts meekijkt en ervaren makkelijker en vaker contact met hun zorgverlener. Ze hebben baat bij deze vorm van biofeedback op hun eigen gestel.
Wetenschappelijk bewezen
The Box is een wetenschappelijk bewezen e-health-interventie. Atsma: “The Box is zeker niet inferieur aan traditionele zorg, maar wel vele malen goedkoper. Patiënten worden bovendien ‘opgeleid’ in hun eigen gezondheid & ziekte. Ze kunnen individueel adaptief gecoacht worden in de behandeling van hun aandoening en het bestendigen van een gezonde leefstijl. Zorg wordt adequaat verplaatst van het ziekenhuis naar de omgeving van de patiënt.”
Medisch servicecenter
Inmiddels is een hele organisatie met een uitgifteloket en een mede door studenten gerund medisch servicecenter gerealiseerd. Dagelijks worden daar de metingen van patiënten bekeken. Ook de huisarts en VVT-specialist zien deze data in hun patiëntinformatiesystemen.
Er zijn boxen voor 29 chronische aandoeningen. Er was een covid-box en er is nu ook een family-box, 1e lijn-box en een Vitality Box voor medewerkers van het ziekenhuis. De resultaten zijn veelbelovend. De covid-box leidde tot minder opnames, de lange termijn risicofactor daalt door coaching op afstand en in wijken is blijvende gewichtsafname en een daling van het aantal huisartsenconsulten van meer dan 20 procent bereikt.
Gefragmenteerde data
De derde spreker van de middag, Andre Dekker, hoogleraar Clinical Data Science en klinisch fysicus aan Universiteit Maastricht, Maastro Clinic en Maastricht UMC+, pleitte voor het inzetten van Artificial Intelligence (AI) voor betere zorg en big datagebruik in ziekenhuizen.
Artsen zijn slecht in voorspellen en kunnen daarbij ongeveer vijf factoren meenemen, vertelt Dekker. AI kan met tientallen duizenden parameters rekening houden, maar heeft daarvoor veel data nodig. Data in de zorg zijn echter gefragmenteerd en mensen voelen administratieve, politieke, ethisch/juridische en soms technische belemmeringen om data te delen.
FAIR
Dit heeft geleid tot de beweging van FAIR data: findable, accessible, interoperable en reusable data. Hierdoor kunnen AI-systemen op globaal niveau leren. AI werkt net zo goed als de data die het ‘gezien’ heeft. Meer patiënten, meer diversiteit, meer datapunten is dus een goede zaak. Datavolwassenheid is belangrijk om AI goed te kunnen inzetten.
AI maakt werk leuker
AI draagt bij aan meer efficiëntie en meer effectiviteit in de zorg. AI kan taken van mensen vervangen en dat is zeer wenselijk. Dit betreft nu nog vooral beeldgestuurde disciplines en routinematige taken waardoor werk leuker wordt. Maar AI kan ook voorspellen waar en wanneer een ziekenhuis operationeel vastloopt. AI neemt andere beslissingen dan mensen en is zeker niet perfect. AI maakt minder fouten, maar wel andere fouten. Er blijft dus een rol voor mensen om toe te zien op de uitkomsten van AI.
Hogere effectiviteit
Daarnaast kan AI bijdragen aan een hogere effectiviteit in de zorg. Denk daarbij aan het nemen van geïnformeerde beslissingen door patiënten. Bijvoorbeeld een afweging om medicatie tegen leukemie te blijven nemen of stoppen in verband met hart- en vaatziekten. Of keuzes te maken tussen de bijwerkingen van verschillende behandelingen zoals fotonen of protonentherapie. AI wordt ook ingezet om verschillende soorten toxiciteit met elkaar te vergelijken.
Datastrategie
Dekker: “Ziekenhuizen doen er verstandig aan om een datastrategie op te stellen en data expertise in huis te halen. Als we AI zien als de aanschaf van een ‘medische device’, leidt dat mogelijk tot weloverwogen beslissingen waarbij ook sociale determinanten een plek krijgen. En weet, dit doe je niet alleen als ziekenhuis. Werk samen met expertise in de wereld!”