‘Harde boodschap’ Rotmans zet zorgbestuurder aan het denken

Uitvoering van de Green Deal Zorg 3.0 moet geen doel op zich zijn. Bovendien zijn duidelijke ambities -ook al zijn ze niet allemaal haalbaar- verre te verkiezen boven een gebrek aan ambities. Dat is kort gezegd de teneur van de reacties uit het zorgveld op kritiek van duurzaamheidsprofessor Jan Rotmans.

Rotmans betoogde tijdens het recente congres ‘Duurzaamheid; van visie naar uitvoering’ dat de zorg op de huidige manier niet vol te houden is. Zolang de sector hier onvoldoende van doordrongen is zijn pogingen tot verduurzaming, zoals concreet vastgelegd in de Green Deal Duurzame Zorg 3.0, volgens Rotmans tot mislukken gedoemd. “De kans dat die doelen worden gehaald is nul”, aldus Rotmans in Utrecht.

Rotmans prikkelende betoog leidde op social media direct tot een stroom van reacties. Dutch Health Hub heeft daarnaast enkele van de organiserende partijen om een reactie gevraagd.

Harde boodschap

“In de zorg is het minder gangbaar om harde boodschappen te sturen en te ontvangen”, aldus Michel Van Schaik, als directeur Gezondheidszorg Rabobank gastheer van het drukbezochte duurzaamheidscongres voor de zorg op LinkedIn. “Ik denk dat het heel goed is dat het verhaal van Jan Rotmans bij veel mensen schuurde. Ik zie dat als een teken van oprechte zorg en betrokkenheid bij waar het ons allemaal om te doen zou moeten zijn: stappen zetten richting “volhoudbare zorg”. Daar moeten we allemaal ons steentje aan bijdragen en ik voel mij daar persoonlijk en daarmee ook in mijn rol van bankier mede verantwoordelijk voor.”

“Het halen van de doelen gesteld in Green Deal 3.0 is eigenlijk maar het begin”, reageert voorzitter Jorrit Wigchert van Fizi tegenover Dutch Health Hub. Het was de branchevereniging voor financials die  het initiatief nam voor het congres over duurzaamheid in de zorg.

Minder zorg

“Zoals Rotmans eigenlijk betoogt, willen we met elkaar toekomstbestendige, degelijke of -zoals hij het noemt- ‘volhoudbare’zorg”, vervolgt Wigchert. “Dan gaat het voor mij ook om minder zorg. Met stip op 1 in de Green Deal staat gelukkig gezondheidsbevordering. Laten we twee sporen parallel bewandelen met een focus op milieu en klimaat nu en tegelijk investeren in de toekomst. Als we geldpotjes verschuiven van zorg naar onderwijs en armoedebestrijding gecombineerd met een overheidsbeleid dat gezondheid nadrukkelijk stimuleert, dan hebben we straks een generatie die veel minder zorg consumeert. De meest duurzame zorg is zorg die we niet meer hoeven te verlenen. Gezonde en gelukkige burgers die in evenwicht leven met hun omgeving, dat lijkt mij het hogere doel. Als moeten en willen elkaar vinden, dan is kunnen niet onmogelijk.”

Urgentie

“Jan heeft gelijk en ongelijk”, stelt Marcel van Woensel, voorzitter werkgroep Duurzaamheid van de branchevereniging van toezichthouders in de zorg NVTZ. “De urgentie en het belang van verduurzaming in de zorg kan niet vaak genoeg onderstreept worden. Dat er echt meer en sneller moet worden bewogen, is waar. Dit klopt dus allemaal met de lijn van Rotmans.”

Beweging

“Maar Rotmans conclusie dat de Green Deal 3.0 zeker gaat mislukken, deel ik niet. Dat doet geen recht aan wat er al wél beweegt. Misschien is er nog te weinig gebeurd en het had altijd eerder gekund, maar het beweegt! Er wordt op veel plekken een begin gemaakt. En er zijn al zorgorganisaties die voorlopen, zoals Omring, of regioaanpakken, zoals bij ‘Iedereen Zorgt’. Laten we het één doen (waarderen) en het ander niet nalaten (wakker schudden). En tegelijk de doelstellingen van de Green Deal 3.0 blijven vasthouden en steeds verder en met gezwinde spoed invullen!”

Ambitievol streven

Bestuurder Frido Kraanen van Omring, die zijn opvattingen als duurzaamheidspionier in de zorg in Utrecht op het podium deelde, reageert op LinkedIn kort. “De kans dat ik vroeger een 10 op school haalde was ook nihil, maar een ambitievol streven zorgde altijd voor een beter resultaat dan geen of een slap doel…”

Meer en sneller

“Zonder Green Deal zou er helemaal niets gebeuren”, stelt Eline Attema-van der Lubbe, coördinator voor de Green Deal Klimaat, milieu en Zorg bij ministerie VWS, via hetzelfde kanaal. “Dus het is goed is dat er een Green Deal is. Er zou alleen meer moeten gebeuren en het zou sneller moeten. Daar werken we aan!”

Provocerende aanpak

“Rotmans is duidelijk bezorgd”, constateert bestuurder Anne Leemhuis van zorgaanbieder Marente. “Een provocerende aanpak helpt natuurlijk om de dialoog urgenter te maken. Terecht. Maar zonder af te willen doen aan de urgentie is het ook wat makkelijk om alles op het bordje van de zorg te schuiven. Rotmans beaamt dit in feite met zijn kritiek op onze huidige lineaire berekeningssystematiek waarin restwaarde en de gezondheidswinst niet worden meegerekend. Voor de goede orde: alle sectoren, dus óók de zorg, werken met deze berekeningssystematiek. Die ‘even aanpassen’, hoe wenselijk of noodzakelijk ook, gaat niet zomaar. Dus er is ook in andere sectoren werk aan de winkel voor Rotmans.”

Lastige regels

Oud-ziekenhuisbestuurder Maarten Rook vindt de toon van Rotmans betoog “te zuur”, laat hij in een mail aan Dutch Health Hub weten. Zo zet Rotmans wat hem betreft de relatieve impact van de zorg op het milieu te zwaar aan. “Hij vergeet te vermelden dat de zorg zo langzamerhand een kleine 20 procent van de werkgelegenheid in Nederland uitmaakt en 10 procent van het BBP. Daarbij zijn er veel lastige regels. Na de gekkekoeienziekte begin deze eeuw mochten allerlei materialen niet meer gesteriliseerd worden en moesten allemaal eenmalig gebruik worden. Dat is uit nood tijdens corona hier en daar wat teruggedraaid, maar ze gelden in feite nog steeds.”
Vergelijkbare knellende regels zitten volgens Rook ook het hergebruik van medicijnen in de weg, maar daar moet de sector zich niet door laten ontmoedigen. “Laat de zorg gewoon doorgaan met de talrijke initiatieven rond energie, verspillen van voedsel, medicijnen en materialen; daar zijn heel mooie voorbeelden van, vooral op de OK en de IC. Alle beetjes helpen.”