Roep om dwingende maatregelen duurzame zorg neemt toe

Voor een versnelling van duurzame zorg is de blik nu gericht op het Integraal Zorg Akkoord (IZA). Maar heel streng wordt dat niet. Van voorlopers in duurzame zorg mag het duurzaamheidsbeleid in de zorg dwingender. Naast de wortel is zeker ook de stok nodig.

Het concept van het Integraal Zorg Akkoord (IZA) van het ministerie van VWS krijgt veel kritiek te verduren vanuit de duurzame hoek. Het thema krijgt niet de urgentie die het verdient, vindt voorvrouw Evelyn Brakema van de Groene Zorg Alliantie. Zij mist harde afspraken over de bijdrage van de zorg aan het verlagen van de CO2-uitstoot.

Duurzame zorg-voorvechter Cathy van Beek noemt het zwijgen over duurzaamheid in het eerste concept-IZA verbijsterend, maar ziet wel een eenvoudige oplossing. Maak de komende Green Deal Duurzame Zorg 3.0 onlosmakelijk onderdeel van het IZA (daar wordt in het concept alleen naar verwezen red.).

Tijdens het door zorgverzekeraar VGZ georganiseerde ‘In debat bij’ over duurzame zorg op 14 september is het nog de vraag of VWS daarnaar gaat luisteren, want de IZA-onderhandelingen zijn nog gaande. Geen wonder dat het IZA tijdens het debat in Arnhem regelmatig voorbij komt.

Verduurzaming zorgvastgoed

Bestuursvoorzitter Bertine Lahuis van het Radboudumc maakt zich geen grote zorgen over de plek van duurzaamheid in het IZA. “Alle partijen die aan de onderhandelingen meedoen, vinden het ongelooflijk belangrijk dat duurzaamheid erin staat.”

Volgens haar staat duurzaamheid ‘er echt goed in’. Ze wijst daarbij op de mogelijkheid voor VWS om geld vrij te maken voor verduurzaming van zorgvastgoed via het ministerie van Klimaat. Een ander prima punt vindt zij de koppeling van passende en duurzame zorg in het akkoord. “Er zijn altijd mensen die de aandacht voor duurzaamheid niet genoeg vinden en dat is in het IZA misschien ook zo, maar ik ben apetrots dat het er nu ligt.”

Het is volgens Lahuis op zichzelf al bijzonder dat er een sectorbreed akkoord is en dat duurzaamheid erin is opgenomen. “Een echte eerste grote stap die we moeten omarmen.”

Gangmaker

VWS moet op duurzame zorg veel meer dan nu als gangmaker gaan optreden, vindt Niels Hagenaars van Gupta Strategists. In een recent rapport schrijft hij dat een ‘inhaalrace naar duurzame zorg’ nodig is.

Uit een snelle peiling onder de mensen die naar het VGZ-debat zijn gekomen, blijkt dat vrijwel iedereen dit met hem eens is. “Op alle pijlers van de Green Deal Duurzame Zorg moet nog ongelooflijk veel gebeuren”, waarschuwt Hagenaars.

Personeelstekort

Hij snapt wel waarom dat nu nog niet zo snel gaat. “Er lijkt altijd een urgenter probleem te zijn. Zo zie je in het IZA bijvoorbeeld een heleboel issues die om voorrang vragen, zoals het personeelstekort, financiële uitdagingen en digitalisering.” Duurzame zorg is volgens Hagenaars een typisch langetermijn-issue dat tijd, vertrouwen en het samenwerken aan een duidelijk doel vraagt. Dit delft snel het onderspit in de hectiek van alledag.

Omslag naar circulair

Waar het lastig gaat worden om de inhaalrace te maken, is de omslag naar circulair. Lahuis denkt dat het een enorme uitdaging wordt om de doelen in de Green Deal Duurzame Zorg te halen.

“Dat betekent dat de leveranciers producten moeten leveren die circulair zijn.” De realiteit is volgens Lahuis echter dat de afgelopen decennia enorm veel artikelen wegwerp zijn geworden. “Heel veel producten zijn niet eens beschikbaar in een herbruikbare variant.” Zij vraagt zich namens zorgaanbieders en beleidsmakers hardop af: “Hoe gaan wij bij leveranciers afdwingen dat zij die circulaire producten gaan leveren?”

Het woord ‘afdwingen’ jaagt schrik aan bij de leveranciers van medische hulpmiddelen, zo blijkt uit een reactie van een vertegenwoordiger van deze industrie bij het VGZ-debat. Maar volgens Frido Kraanen, lid van de raad van bestuur van Omring, is overheidsinterventie onontbeerlijk als het om circulariteit gaat.

Belasting op spullen

Kraanen: “Als ik één ding zou mogen veranderen, is het de belasting op arbeid verlagen en de belasting op spullen verhogen. Wij maken nu hele gekke keuzes.”

Hij vindt het waanzin dat we dingen die nog goed bruikbaar zijn of te repareren achteloos weggooien. Volgens Kraanen komen we er niet met belonen van de initiatieven van de intrinsiek gemotiveerden.

“Dat is een minderheid van 15 procent. Ik geloof in die wortel, maar ook in de stok. Dit betekent dat die 85 procent anderen licht gedwongen moeten worden.” Daarbij wijst Kraanen op de heilzame versnellende werking van het delen van duurzame voorbeelden. “Wat we slecht kunnen in de zorg is elkaar kopiëren. We moeten veel beter worden in het delen van best practices. Als we in het huidige tempo doorgaan, zijn we in 2060 nog niet klaar.”

Spannend gesprek

Met intrinsieke motivatie alleen komen we er ook niet volgens Marjo Vissers, ceo van Coöperatie VGZ. Zij doet een oproep om met elkaar het ‘spannende gesprek’ over duurzaamheid te voeren. “Voor ons als verzekeraar kan dat spannend zijn omdat het mogelijk meer gaat kosten, waardoor de premies hoger worden. Maar ook andersom kan het spannend zijn. Als jij als aanbieder niet duurzamer wil leveren, wil ik dan nog een afspraak met jou maken?” Dan komt aan de oppervlakte waarom het verduurzamen niet lukt en wat dit in de weg staat.

De zorgverzekeraar kan hierbij te hulp schieten door obstakels weg te werken, bijvoorbeeld door duurzame best practices ‘white label’ (een suggestie uit de zaal) te delen. Bij het slot van het debat komt ij terug op de wortel en de stok. “Misschien houden we elkaar te veel gevangen in het beeld dat de stok te irritant is en die wortel te duur.”