Leefstijl in wijk aanpakken werkt: lessen van 2diabeat

De wijkgerichte aanpak van 2diabeat om de leefstijl te verbeteren en zo de opmars van diabetes type 2 te stoppen, blijkt na twee jaar veelbelovend. In tientallen wijken lopen inmiddels projecten. De afgelopen twee jaar zijn veel lessen geleerd over het versterken van lokale preventie-infrastructuren.

Volgens Programmadirecteur Maarten Ploeg dringt het besef door dat het omkeren en voorkomen van diabetes type 2 echt kan. “Wat we hebben geleerd, is dat de wijkgerichte aanpak van leefstijl werkt. De lokale leiders spelen hier een ontzettend belangrijke rol in. Zonder hen is het onmogelijk om deze beweging op te schalen en een structureel karakter te geven. Zij zorgen voor verbinding en versterken de samenwerking in de wijk, waardoor er een ondersteuningsstructuur ontstaat en wijkbewoners betere informatie krijgen, meer goede voorbeelden zien en kunnen volhouden.”

Lokale netwerken

De roep om een overkoepelende preventie-infrastructuur wordt volgens Ploeg ook steeds duidelijker. Dat is een structurele en gecoördineerde aanpak waarbij inwoners en professionals uit zorg, welzijn en sociaal domein lokale netwerken vormen.

Stevige wijkorganisatie

Ploeg: “Onze ervaring is dat we meer moeten doen dan losse interventies de wijk in brengen. Het vraagt een stevige wijkorganisatie om meer mensen te kunnen bereiken. En daarnaast om te zorgen dat er een leefomgeving ontstaat waarin een duurzame leefstijlverandering mogelijk wordt. Met de lessen die 2diabeat de afgelopen jaren opdeed, zowel in de wijken als op landelijk niveau, nemen wij graag het voortouw in het gesprek hierover.”

2diabeat is nu twee jaar actief. “We delen onze lessen graag omdat we denken dat deze  belangrijk kunnen zijn voor iedereen die met gezondheid en preventie bezig is en vanuit de visie dat de aanpak alleen succesvol kan zijn door continu samen te leren.”

Zeven lessen

Les 1. Lokale leiders zijn van groot belang

Als de beweging van 2diabeat lokaal in gang wordt gezet, is de kans een stuk groter dat deze zal slagen. Hun kenmerken: gedreven, sociaal vaardig, een eigen lokaal netwerk, goede luisteraar, een lange adem en geloof in de gezonde beweging. Deze energie moet je niet overnemen of sturen, maar ondersteunen en versterken

In 75 procent van de wijken waar 2diabeat succesvol draait, is het project gestart door een gemotiveerde initiatiefnemer uit de wijk zelf. En in ongeveer 80 procent van de wijken waar de aanpak niet van de grond is gekomen, werd gestart vanuit een contact dat niet zelf actief was in een wijk.

Les 2. Weerstand mag er zijn

Actoren in de wijken zijn vrijwel allemaal bereid een bijdrage te leveren, maar voelen soms weerstand. Ze hebben geen tijd of ze hebben het al zo vaak geprobeerd. De belangrijkste les daarin is: weerstand mag er zijn. Probeer iemand niet te overtuigen, maar probeer door één-op-één te verbinden om vanuit intrinsieke motivatie samen een weg te vinden. Wat kan er wel? En hoe helpen we jou op weg?

Les 3. Een duurzame beweging in de wijk opstarten vraagt aandacht en tijd

Nu de eerste wijken langer dan een jaar bezig zijn, wordt duidelijk dat een gezonde beweging niet van de één op de andere dag op gang komt. Het op gang brengen van een gezamenlijke beweging kost tijd. Dit proces kun je niet forceren en is enkel duurzaam als het vanuit de wijk zelf op gang komt.

Vanuit een lokale aanjager is langdurige toewijding nodig. Omdat het lang duurt om de persoonlijke relaties en het netwerk op te bouwen, is het zonde van deze inspanningen om na één of twee jaar te stoppen. Om de continuïteit te waarborgen, vragen we nieuwe lokale aanjagers om een intentie uit te spreken om voor tenminste twee jaar met minimaal één dag per week de rol te vervullen.

Les 4. Spreek een breed publiek aan

Een gezonde leefstijl kan diabetes type 2 voorkomen, symptomen ervan verminderen of de ziekte helemaal omkeren. Maar er is meer winst. Want een gezonde leefstijl verlaagt de kans op chronische ziekten en verbetert de kwaliteit van leven. We gaan voor gezonde wijken en stimuleren breed een gezonde leefstijl.

We stimuleren dus lokale aanjagers van 2diabeat-wijken om voor de lokale aanpak een naam te kiezen die niet rechtstreeks gerelateerd is aan diabetes, maar meer aan gezondheid in zijn algemeenheid.  Op die manier spreekt het initiatief aan bij een breder publiek.

Les 5. Trek op met gemeenten

Van (burger)initiatieven en leefstijlinterventies tot overkoepelende gezondheidsprogramma’s als 2diabeat; gemeenten hebben te kiezen uit een groot aantal beleidsmogelijkheden. Een keuze voor het één of het ander is te kort door de bocht. Het blijkt vaak een zoektocht hoe initiatieven zich tot elkaar verhouden en hoe ze elkaar kunnen versterken. De gemeente is een belangrijke partner in het komen tot een goede samenhang en afstemming.

Les 6. De lokale preventie-infrastructuur vormt een steunstructuur waarbinnen interventies succesvol landen

In het Loket Gezond Leven van RIVM staan veel nuttige interventies. Onze regering bevordert via subsidies de inzet ervan. Per type interventie is een vorm van lokale samenwerking nodig op beleids- en uitvoeringsniveau. Nu er steeds meer interventies worden aangeboden en vergoed, wordt het belang van een overkoepelende steunstructuur steeds belangrijker.

Om lokaal tot een goede preventie-infrastructuur voor een gezonde wijk te komen, is samenwerking met landelijke partners van groot belang. Het is belangrijk dat programma’s, branche- en koepelorganisaties, beroepsverenigingen en systeemspelers elkaar versterken. Dat vraagt verder kijken dan de eigen organisatie en belangen.

Les 7. Vergoed de inspanningen van lokale leiders

Lokale aanjagers spelen zoals gezegd een onmisbare rol in het versterken van de lokale preventie-infrastructuur. Zij versterken verbindingen en de gezonde beweging in de wijk. Dit kost tijd, energie en doorzettingsvermogen. Om hier duurzaam invulling aan te geven, is vergoeding voor deze investering nodig. Er is nu nog geen duidelijke regeling om deze sleutelrol te financieren. Wijken waar geen vergoeding is of vergoeding stopt, blijken kwetsbaar. De energie zwakt snel af bij tegenslagen.

De publicatie met een uitgebreidere omschrijving van de lessen is te downloaden op de website 2diabeat.nl