‘Betekenisvolle zorginnovatie helpt vuurhaarden blussen’

Oog voor het grotere plaatje én voor de individuele businesscase van afnemers. Dat zijn wat CZ-strateeg en programmanager Menno Jansen betreft cruciale eigenschappen voor startups die willen slagen in de zorg: “Als je de bredere problemen van de zorg herkent en erkent, kun je meedenken over de businesscase van de eindgebruiker en laten zien dat een deel van het antwoord in jouw zorginnovatie ligt.”

Startups kijken voor financiering nog vaak direct naar de zorgverzekeraar. Dat is niet de weg, vindt Jansen. Toch hebben zowel zorgverzekeraar als startup een rol te spelen in een veranderend zorgecosysteem. Wat is die rol van de zorgverzekeraar? Hoe kijkt de zorgverzekeraar naar innovaties? En ook: wat verwacht de zorgverzekeraar van startups? Jansen geeft over deze en andere vragen uitleg tijdens het symposium ‘Innovatie door de bril van de zorgverzekeraar’.

Context

Innoveren begint wat Jansen betreft bij een goed begrip van de context. “In ons zorgsysteem zijn een heleboel partijen tot elkaar veroordeeld. Ze acteren niet volgens traditionele economische wetmatigheden. Alles wat we in boekjes geleerd hebben over vraag en aanbod, concurrentie en het prijsmechanisme werkt in de zorgwereld anders. Dat maakt innovatie complex.”

Transformatiegelden

Toch mogen de eigenaardigheden van het zorgsysteem niet als excuus worden gebruikt, vindt Jansen. “Het is complex, maar er zijn een heleboel zaken in place waardoor er heel veel wél bekostigd kan worden.” Hij wijst in dit verband op sectorspecifieke innovatiebekostiging, transformatiegelden, vrije tarieven en meerjarencontracten.

Dubbele kosten

Als er obstakels voor innovatie moeten worden aangewezen, dan acht Jansen cultuur minstens zo belangrijk als regels en financiering. “De zorg is niet gewend om te innoveren en transformeren”, constateert Jansen. “Dat zie je met het huidige proces van digitaliseren. In plaats van een re-design van het proces te ontwerpen, gaat men vaak het huidige zorgproces digitaliseren. Op die manier ga je dure technologie toevoegen en dubbele kosten maken.”

Dit laatste willen zorgverzekeraars vanzelfsprekend voorkomen. Wat onder aanbieders weer het vermoeden voedt dat verzekeraars alleen maar in geld denken. Ten onterechte, vindt Jansen. “Als een zorgaanbieder met hetzelfde aantal handjes meer wil gaan doen, gaan we echt niet korten. Dus het argument dat zorgverzekeraars geld wegschrapen als je efficiënter gaat werken, herkennen we niet. Maar dit wordt vaak misbruikt als argument om te kunnen zeggen: zie je wel, het lukt niet met innovatie.”

Opschaling

Wat Jansen regelmatig mist bij startups en aanbieders is een lange termijnvisie. “Plannen voor pilots op basis van subsidie- en onderzoeksgelden hebben de afgelopen jaren veel gedaan, maar is er te weinig nagedacht over daarna. Zijn de triggers om te transformeren aanwezig? En als een innovatie succesvol is: is er dan een plan voor opschaling?”

De vraag naar opschaling is des te urgenter, omdat partijen in de regio naar het oordeel van de verzekeraars nogal eens bezig zijn om het wiel opnieuw uit te vinden. Een groot probleem,  aldus  Jansen: “De verzekeraars hebben niet voor niets het Kenniscentrum Digitale Zorg opgericht om zo eenzelfde geluid te laten horen. We bekijken samen waar goede voorbeelden zijn en we leggen uit waarom die goed zijn. Wat leren we van die voorbeelden en wat kunnen zorgaanbieders en ontwikkelaars kopiëren? En ook: wat moet je in huis hebben om een transformatie succesvol te doorlopen?”

Waarde-model

Om startups, ontwikkelaars en vernieuwende aanbieders houvast te bieden, heeft CZ een waarde-model opgesteld. “Het model laat zien waar je waarde kunt creëren op de drie aspecten waar wij op inkopen, namelijk: kosten, kwaliteit en toegankelijkheid”, legt Jansen uit.

Dat creëren van waarde gaat verder dan basale financiële parameters. “Iets moet natuurlijk in de zorgverzekeringswet passen, anders kunnen wij het überhaupt niet inkopen. Maar het moet ook voldoende kwaliteit hebben. In ons model hebben we kwaliteit niet alleen gedefinieerd in zorguitkomsten, maar ook in waarde voor de gebruiker. Als je iets ontwikkelt, moet goed duidelijk zijn wie de gebruiker is voor wie je waarde creëert. We hebben daarnaast ook een extra laag voor tech, omdat steeds meer innovatie om technologie draait. Dan gaat het  bijvoorbeeld om de vraag of data deelbaar is.”

Regiobeelden

Een ander instrument dat startups kunnen gebruiken als richtsnoer voor eigen product of propositie zijn de regiobeelden. Jansen: “Daarmee laten we zien waar nu de vuurhaarden zijn op het gebied van kosten en toegankelijkheid.”

Als voorbeelden noemt hij wachtlijsten in de ggz en de toegankelijkheid van de huisartsenzorg in perifere gebieden. “Straks heeft de helft van de Zeeuwen geen huisarts meer, want die zijn er gewoon niet. Of neem het probleem van ouderen die niet langer zelfstandig kunnen wonen, omdat er geen thuiszorg is, maar voor wie er geen plek is in het verpleeghuis. Daar moeten oplossingen voor komen.”

Spannende nieuwkomers

Rijst de vraag of een zorgverzekeraar met al deze beoordelingskaders echt spannende nieuwkomers niet buiten sluit. “We moeten de kant op waar de nood het hoogst is, maar dat wil niet zeggen dat we de andere deuren sluiten”, reageert Jansen. “CZ heeft bijvoorbeeld CbusineZ. Daarin hebben we kennis, geld en middelen om startups te helpen. Andere verzekeraars hebben ook dat soort vehikels. Vanuit de overheid en Europa zijn nog steeds veel financieringen om het startup-klimaat goed actief te houden.”

Gemakkelijk wordt het daarmee nog steeds niet. “In de traditionele zorg blijft het stroperig”, erkent Jansen. “Ik zie niet hoe dat met een druk op de knop anders kan in een sector die zo complex is.” Over de grenzen van het zorgdomein heen kijken kan een manier zijn om aan de stroperigheid te ontkomen. “Misschien moeten we de oplossingen voor maatschappelijke problemen wel meer buiten de zorg zoeken”, zegt Jansen. “Die manier van denken is niet nieuw. In de VS, China en ontwikkelingslanden zie je daar veel voorbeelden van.”

Slimme thuiszorgtechnologie

“Amazon gaat medicijnen verkopen, telecombedrijven bieden slimme thuiszorgtechnologie aan en supermarkten stimuleren gezondheid door apps en dynamic pricing. In ontwikkelingslanden wordt de mobiel door miljoenen mensen voor allerhande medische toepassingen gebruikt. De moedermaatschappij van TikTok heeft een groot aantal ziekenhuizen overgenomen.”

“Spannend? Ja! Maar we hebben het over organisaties die als geen ander consumenten en burgers tot ander gedrag kunnen verleiden. Dat betekent dus kansen, maar ook bedreigingen. Het is hoe dan ook een niet te stoppen trend. Blijf ons vooral van dat soort oplossingen overtuigen. Maar als je dat gaat doen, vraag je dan altijd af of je mensen niet juist de medische molen in trekt. De uitkomst moet zijn dat je de zorg ontlast.”

In algemene zin adviseert Jansen startups om toch vooral hun huiswerk goed te doen. “Het is van belang dat je het hele Umfeld kent. Weet welke stakeholders er zijn en wat hun belangen zijn. Zorg dat je die dynamiek en complexiteit herkent en erkent alvorens je verder gaat met de ontwikkeling van je dienst of product.”

Duurzame oplossing

“Daarna is het aan jouw eigen ondernemerschap om daar je propositie op af te stemmen of een keuze te maken. Ondernemerschap is meer dan alleen een goed product of een goede dienst ontwikkelen. Het betekent ook begrijpen wat de klant wil. Als dat een aanbieder is, help die aanbieder om samen een duurzame oplossing te bedenken.”

De spiegel die Jansen starters voorhoudt, is ook voor eigen gebruik bedoeld. “We willen niet alleen wijzen naar het veld om ons heen. We kijken ook naar onszelf. Als verzekeraar zijn we net zo goed partij in de transitie. Daar hebben ook wij onze uitdagingen in.”

De masterclass ‘Innovatie door de bril van de zorgverzekeraar’ is op 30 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. Naast Menno Jansen treden ook investeerder Yvonne Sijm en zorgondernemer Atse Aukes als spreker op.