Defensie jaagt innovaties aan met hele samenleving

Hoe kun je met sensoring collega’s ondersteunen in gevaarlijke situaties of hun gezondheid op afstand monitoren? Hoe kun je virtuele middelen inzetten om iets aan te leren? En hoe kun je, als het spannend wordt, intuïtief weten hoe je met een bepaalde technologie moet omgaan? In de regio Utrecht is het Innovatiecluster Soesterberg gestart. De nadruk ligt op de interactie tussen mens en technologie. 

Op 13 juni lichtte kwartiermaker Kjell van der Giessen tijdens de Dutch Health Week een tipje van de sluier op over wat er in Soesterberg allemaal gaat gebeuren op het gebied van innovaties die ook voor de zorgsector van betekenis kunnen zijn. “Ik wilde met mijn sessie op het Open Health Lab mensen prikkelen. Met sommige technologie zijn we namelijk al veel verder dan we denken. Tegelijkertijd denken we dat we verder zijn met andere technologie dan de realiteit.”

Het Innovatiecluster Soesterberg is een samenwerking van Defensie met een aantal kennisinstellingen, onderzoekspartijen en bedrijfsleven, zoals de Hogeschool Utrecht, TNO, Centrum voor Mens en Luchtvaart (CML), NLR en de Universiteit Utrecht. “Dit consortium  moet binnen twee jaar vorm krijgen”, vertelt Van der Giessen.

Hij is op 1 februari gestart met het opzetten van het Innovatiecluster.  “We zijn nu de eerste stappen aan het zetten. Zo zijn studenten van de opleiding Communication & Multimedia Design van de Hogeschool Utrecht (HU) bezig met de communicatiemiddelen, zoals de website. Je kunt dit zelf opzetten vanuit Defensie, maar hoe mooi is het om dit vanuit het cluster zelf te laten lopen. De HU is een van de consortiumpartners.”

Niet alleen een Defensie-feestje

Het is niet meer dan logisch dat Defensie andere partijen heeft aangehaakt bij de zoektocht naar innovaties, vertelt Van der Giessen. “Vroeger was Defensie altijd aanjager van innovatie. Denk bijvoorbeeld aan GPS, dat we te danken hebben aan het leger. Die positie zijn we echter al lang kwijtgeraakt aan andere sectoren, zoals bijvoorbeeld de porno-industrie en de game-industrie. Daar vinden nu de meeste innovaties plaats en gaat het meest geld rond.”

“Defensie blijft aangesloten om innovaties bij te houden, maar die voorloperpositie hebben we niet meer. Maar we kijken er ook anders tegenaan. We willen niet alleen als Defensie innovaties ontwikkelen, maar met de hele samenleving. Het Innovatiecluster moet niet alleen een Defensie-feestje worden om innovaties te volgen.”

In het Innovatiecluster staan drie invalshoeken centraal: sensoring, affordance en skilling & deskilling. Elk project dat het innovatiecluster onderzoekt, moet vijf boxen aantikken, legt Van der Giessen uit. “Het moet allereerst een Defensievraagstuk zijn, maar het moet ook spelen bij corporate partijen. Denk bijvoorbeeld aan de gezondheidsuitdagingen die onze duikers dertig meter diep onder water in de Noordzee tegenkomen. Die gelden ook voor de duikers van bedrijven als Boskalis en Smit Salvage.”

“Een derde box is dat het vraagstuk altijd met een kennisinstelling wordt opgepakt, dus met een partij als TNO, NLR, Centrum voor Mens en Luchtvaart, of een universiteit of hbo. Ook moet er een start-up of scale-up bij betrokken zijn, net als een onderwijsinstelling. Als we die vijf boxen hebben gecheckt, weten we zeker dat het niet gaat om een hobbyproject. Het is eigenlijk een soort gewetenscheck. Het idee is dat een vraagstuk zo snel mogelijk wordt opgepikt door de betrokken partners en dat er niet eerst allerlei convenanten nodig zijn. Zodra er een sessie is geweest, gaat het liefst een week later het experiment van start.”

Gezondheidsinnovaties

Op het gebied van gezondheidszorg zijn er al een aantal innovaties opgepakt vanuit het Innovatiecluster Soesterberg. Zo worden er zorgprofessionals opgeleid met Virtual Reality of Extended Reality. In plaats van werken met een lotusslachtoffer of vanuit de boeken, zie je nu met VR bril op iemand op de grond liggen met wie je kunt oefenen. Ook zijn er triage-apps ontwikkeld waarmee EHBO’ers sneller kunnen inschatten wat voor hulp er nodig is bij een ongeval. Die worden momenteel al verkocht aan de brandweer. Vanuit het Innovatiecluster Soesterberg is een experiment opgezet met T-shirts met sensoren die allerlei metingen kunnen doen. Medewerkers die bijvoorbeeld een chemische, biologische, radiologische en nucleaire (CBRN) pak dragen, hebben dan onder het pak zo’n T-shirt aan. Van afstand kun je dan triage doen zonder het pak te hoeven openmaken.

Een ander voorbeeld is het onderzoek dat CML en TNO doen naar wat er gebeurt als je in ademnood komt als duiker. Van der Giessen: “Je hebt het zelf niet altijd door, er kan zelfs een geluksgevoel ontstaan. De instructeur moet niet alleen in contact staan via radiocommunicatie maar een signaaltje kunnen krijgen als er iets mis is met het lichaam. Sensoring speelt daarbij een belangrijke rol.”

Niet inkopen of produceren

Bij het Innovatiecluster gaat het om aanjagen van innovaties, legt Van der Giessen uit. “We willen niet inkopen of zelf produceren. We willen dat innovatie samen gebeurt, vanuit de samenleving. Als we zelf iets willen opzetten als Defensie komen we bij aanbestedingsrecht terecht. Dan moet je informatie openstellen voor de markt, Dat weerhoudt start-ups ervan om mee te werken uit angst om hun intellectueel eigendom kwijt te raken. Wij focussen dus echt op aanjagen. Het gaat om de innovatie, om de ontwikkeling, de kennisdeling.”

Voor alle consortiumpartners zitten er voordelen aan, gaat Van der Giessen verder. “De corporate partners en startups kunnen ermee verder, de onderwijs- en kennisinstellingen kunnen erover publiceren. De output is echt kennis, geen producten. Mijn opdracht is dan ook zo min mogelijk deuren dichtgooien, maar wel de innovaties kaderen door de vijf boxen.”

Momenteel zijn er twintig partijen die al in mindere of meerdere mate betrokken zijn bij het Innovatiecluster, vertelt Van der Giessen. “Ik wil per jaar twee grote evenementen organiseren en tien kleinere. Uiteindelijk wil ik dat het Innovatiecluster tien tot vijftien projecten per jaar oplevert die allemaal iets te maken hebben met leren en met de drie invalshoeken sensoring, affordance en skilling & deskilling. We willen niet dat mensen leren over gevaarlijke situaties door te lezen of te bekijken, maar door ze te ervaren.”