Sociaal Arrangeren houdt Nijmeegse ouderen langer thuis

Het initiatief Sociaal Arrangeren helpt Nijmeegse ouderen met geheugenklachten en kwetsbaarheden op meerdere leefgebieden zo lang mogelijk thuis te blijven wonen. Verschillende partijen werken overstijgend samen en een regierol is weggelegd voor de ‘sociaal arrangeur’. Het blijkt een succes.

Toen ik nog werkte als ouderenadviseur en casemanager dementie zag ik een groep ouderen die tussen wal en schip viel”, vertelt Lizzy van der Horst. Zij is projectleider Sociaal Arrangeren en bedenker van het initiatief.

“Mensen met geheugenklachten en kwetsbaarheden op meerdere leefgebieden konden geen begeleiding krijgen van een casemanager dementie. Dat kwam doordat ze de diagnose ‘dementie’ niet hadden. En voor begeleiding door een ouderenadviseur waren hun problemen te complex. Er was weliswaar hulp vanuit verschillende domeinen, maar die werkten ieder voor zich. Ik bedacht dat we deze ouderen veel beter konden helpen als we zouden samenwerken. Eén zorgprofessional zou daarbij de regierol moeten hebben.”

Steun voor oudere én mantelzorger

Van der Horst toetste haar idee bij samenwerkingspartners in de wijk en bij haar werkgever Sterker sociaal werk. Die waren enthousiast. Dat resulteerde in 2021 in een tweejarige pilot Sociaal Arrangeren, geïnitieerd door Sterker in samenwerking met Coöperatie VGZ, het Zorgkantoor, de gemeente Nijmegen, ZZG Zorggroep, Buurtzorg en NEO Huisartsenzorg. De eerste pilot is inmiddels verlengd met een tweede. Deze doorontwikkelfase duurt tot eind 2023. 

Het doel van Sociaal Arrangeren is om zorg en welzijn optimaal op elkaar af te stemmen, zodat kwetsbare Nijmeegse ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis kunnen wonen met behoud van kwaliteit van leven en eigen regie. Mantelzorgers worden daarbij gesteund en ontlast.

Sociaal arrangeur

Hoe dat in de praktijk werkt? “De huisarts of wijkverpleegkundige meldt een oudere voor het project aan”, legt Van der Horst uit. “Via de vragenlijst Easycare trap 1 maakt de aanmelder duidelijk welke kwetsbaarheden de oudere heeft op welke leefgebieden. Dan schakelen we een sociaal arrangeur in: een sociaal werker met expertise op het gebied van ouderen. Die neemt tijdens een huisbezoek aan de oudere en zijn of haar mantelzorger de Easycare trap 2 af. Zo worden de problemen van de oudere uitgebreid geïnventariseerd op verschillende leefgebieden: gezondheid, medicijnen, mobiliteit, geheugen, stemming, wonen en sociale contacten. Er zijn in de Easycare trap 2 ook vragen voor de mantelzorger.”

“Op basis van de vragenlijst beoordelen we of Sociaal Arrangeren de juiste partij is om deze oudere te ondersteunen. Daar nemen we echt de tijd voor. Neigen de geheugenklachten toch meer naar dementie? Dan doen we een warme overdracht naar een casemanager dementie.”

Crisissituaties voorkomen

“Als de oudere een geschikte kandidaat is voor Sociaal Arrangeren, stellen de deelnemende partijen samen één zorgplan op. Welke professionele zorg is passend? Wie kan die het beste verlenen? En welke hulp kunnen wijkdiensten en mantelzorgers bieden?”

“Van der Horst: “We kijken onder meer of er psychosociale ondersteuning nodig is of diensten als alarmering, maaltijdvoorziening, huishoudelijke hulp of dagbesteding. We brengen ook het sociale netwerk van de oudere in kaart. We verstevigen het eventueel of breiden het uit met vrijwilligers. Mantelzorgers kunnen we ondersteunen door hen bijvoorbeeld in contact te brengen met een mantelzorgconsulent of -makelaar.”

“Als we de hulp in het zorgplan hebben vastgelegd, blijven we die voortdurend monitoren. Zo kunnen we ingrijpen als dat nodig is en crisissituaties voorkomen.”

Huisbezoek

De sociaal arrangeur is de spin in het web die steeds contact houdt met de oudere, mantelzorger en zorgprofessionals. Hij of zij gaat regelmatig op huisbezoek en als de oudere of mantelzorger vragen hebben, kunnen ze ook zelf contact opnemen met de Sociaal arrangeur. Verder heeft de sociaal arrangeur de regie over het zorgplan. Hij of zij koppelt alle belangrijke bevindingen terug naar de samenwerkingspartners.

Rust en overzicht

De resultaten van de eerste pilot zijn nog niet beschikbaar, maar tussentijdse evaluaties laten positieve effecten zien voor zowel de ouderen, mantelzorgers als zorgprofessionals. “De grote succesfactor is het feit dat er één aanspreekpunt is in de persoon van de sociaal arrangeur”, zegt van der Horst.

“De ouderen waarderen het dat iemand op hen let en dat ze niet steeds opnieuw hun verhaal hoeven te vertellen aan verschillende zorgprofessionals. De mantelzorgers hebben dankzij de sociaal arrangeur het gevoel dat ze er niet alleen voor staan. Zij voelen zich minder belast. De ouderen en mantelzorgers zeggen het verder heel fijn te vinden dat de zorgprofessionals met elkaar overleggen. Ze hebben het gevoel dat ze een netwerk om zich heen hebben dat echt samenwerkt. Dat geeft rust en overzicht.”

Efficiënter werken

Voor de professionals betekent sociaal arrangeren een efficiëntieslag. Doordat de sociaal arrangeur de regie heeft, overlapt het werk van de verschillende professionals minder of zelfs helemaal niet meer. Ook het gebruik van het samenwerkingsplatform VIPLive draagt daar volgens Van der Horst aan bij. “Het zorgplan staat in VIPLive. Daar kan de sociaal arrangeur taken voor individuele zorgprofessionals aanhaken. Zo is snel geregeld wie wat doet, zonder dat er veel overleg nodig is. Professionals doen nu alleen nog waar ze goed in zijn en hebben meer inzicht in elkaars professie en kennis.”

Uitbreiden Sociaal Arrangeren

Hoe het verder gaat met Sociaal Arrangeren? Van der Horst: “In de huidige pilot maken we een Handboek Sociaal Arrangeren en een bundel ‘lessons learned’ met succes- en faalfactoren. Zo kunnen anderen ook een pilot opzetten zonder dat ze het wiel opnieuw hoeven uit te vinden. Ik hoop dat we het initiatief daarna mogen continueren en per 2024 zelfs kunnen uitbreiden in Nijmegen en omgeving. We voeren hier momenteel een gesprek over.

Verder is het mijn droom dat ouderen met kwetsbaarheden op meerdere leefgebieden maar zonder geheugenklachten uiteindelijk ook in aanmerking komen voor Sociaal Arrangeren. Ik denk dat ook deze groep daar veel baat bij zal hebben. En dat zijn veel zorgprofessionals met me eens.”

Regie houden

Cas Ceulen, Chief Health Officer Coöperatie VGZ: “Nederlanders worden ouder, zijn actief tot op hogere leeftijd en hebben de wens lang zelfstandig te wonen en regie te houden over het eigen leven. Vaak lukt dat in goede gezondheid, ondanks de onvermijdelijke ouderdomsklachten. Soms gaat dat niet. Geheugenverlies, verminderde mobiliteit, gevoel van angst of eenzaamheid kunnen de kwaliteit van leven snel doen verminderen. Het initiatief sociaal arrangeren helpt ouderen die te kampen hebben met die problemen.”

Met de inzet van een sociaal arrangeur worden familie, buren of vrienden die mantelzorg bieden ontlast en dat geldt ook voor de huisarts en wijkverpleegkundige. De arrangeur vorm één aanspreekpunt. Moderne samenwerkingsplatforms vermijden dubbel werk en coördineren de zorg beter. Dit draagt bij aan een effectievere inzet van zorgmiddelen.”