Softwaregigant snoert ziekenhuis de mond met zwijgclausules

Ziekenhuizen die met softwarebedrijf ChipSoft in zee gaan, worden door Nederlands grootste EPD-leverancier juridisch gekneveld. Op straffe van 50.000 euro per overtreding moeten ziekenhuizen bij contract beloven niets over de relatie met ChipSoft naar buiten te brengen. Het ziekenhuis is ook aansprakelijk voor eventuele uitspraken van werknemers. Dit komt naar voren in de documentaire ‘Dodelijke zorg’ die KRO-NCRV op 15 september uitzendt.

In de documentaire doen vele betrokkenen anoniem hun verhaal, van artsen en bestuurders tot oud-werknemers. Tezamen geven de getuigenissen een schrijnend beeld van de ongezonde afhankelijkheidsrelatie van ziekenhuizen ten opzichte van ChipSoft.

Met een marktaandeel van 70 procent is ChipSoft met afstand de grootste leverancier van ziekenhuissoftware in Nederland. Door deze dominante positie zitten ziekenhuizen in veel gevallen ‘klemvast’, constateerde de Autoriteit Consument & Markt (ACM) in juni 2021. Dit kan leiden tot hogere prijzen en ondermaatse dienstverlening, aldus de kartelwaakhond. Bij aanpassing van de systemen bepalen IT-aanbieders het tempo en de kosten. Ook krijgen afnemers geregeld ongevraagd dure updates opgedrongen.

Maatschappelijk onaanvaardbaar

“ChipSoft verandert vaak functies in het systeem waar de gebruiker niet om heeft gevraagd”, vertelt een gebruiker aan interviewer Wilfried Koomen. “Ze laten je voor alles betalen. Bij ChipSoft weet je nooit precies wat je kwijt bent.” Bij al deze updates horen ook verplichte aanvullende cursussen voor telkens honderden zorgprofessionals à raison van zo’n 1.000 euro per deelnemer.

Deze aanpak heeft ChipSoft de afgelopen jaren in staat gesteld om winstmarges tot 50 procent te realiseren. Maatschappelijk onaanvaardbaar, stelt emeritus hoogleraar Jan Hazelzet in de documentaire, aangezien het in wezen gaat om collectieve middelen die primair bedoeld zijn voor de zorg.

Fatale calamiteiten

Blijkens de documentaire heeft de vendor lock in niet alleen financiële consequenties. De documentaire belicht ook enkele fatale calamiteiten als gevolg van falende software. Voor wat betreft het HiX-softwarepakket van ChipSoft richt de kritiek zich in het bijzonder op de medicatiemodule. Volgens een anonieme ex-werknemer is deze “altijd een probleem geweest; slecht en onhandig ontworpen, vol programmeerfouten, terwijl essentiële onderdelen ontbreken”.

Meldingen IGJ

Voor LUMC en het Jeroen Bosch Ziekenhuis reden om enkele jaren geleden naar de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) te stappen. Die blijkt al langer op de hoogte van de achilleshiel van HiX. In 2012 doet een ziekenhuisapotheker blijkens de documentaire anoniem melding van een  mogelijk sterfgeval dat te wijten zou zijn aan de medicatiemodule. Eén van vele meldingen, blijkt uit een document dat de filmmakers in handen kregen. Toch zegt de inspectie niets te kunnen doen aan gevaarlijke situaties met software: “Wij onderzoeken meldingen. De fabrikant zelf is er uiteindelijk verantwoordelijk voor dat hij een veilig product op de markt brengt.”

Zwijgplicht

De halfbakken reactie van de inspectie is slecht nieuws voor potentiële melders. Die staan blijkens de documentaire toch al onder grote druk. Uit een contract waar de makers de hand op hebben gelegd, blijkt dat ChipSoft zwijgclausules hanteert, inclusief financiële sancties. Als een ziekenhuisbestuurder uit de school klapt, staat daar een boete van 50.000 euro op. De zwijgplicht geldt ook voor de werknemers van het ziekenhuis.

Herrie schoppen

Daarnaast deinst ChipSoft-oprichter Gerrit Mulder volgens de documentairemakers niet terug voor verbale intimidatie. “De reactie van Gerrit Mulder is altijd hetzelfde”, aldus een betrokkene in ‘Dodelijke zorg’. “De hakken in het zand zetten, hij begint herrie te schoppen, te schreeuwen en te schelden. Het is altijd jouw schuld, nooit die van ChipSoft.

“Ik heb nog nooit een vergadering met hem meegemaakt waarin hij niet begon te schreeuwen, met zijn vuist op tafel sloeg en uiteindelijk boos de vergadering uit liep”, aldus een anonieme arts. “ChipSoft gedraagt zich zoals Gerrit Mulder”, zegt een oud-werknemer. “Het karakter van Gerrit Mulder zit in het dna van ChipSoft. Hij zoekt altijd ruzie, waar hij ook komt, altijd, met iedereen.”

Rechtszaak tegen ACM

In de documentaire laat maker Koomen weten ChipSoft bijna veertig gedetailleerde vragen te hebben voorgelegd. Daar kwam volgens Koomen niet meer dan een algemeen antwoord op terug. Wat de typering van Mulder als straatvechter betreft, dat hij de clinch niet uit de weg gaat, moge ook blijken uit de rechtszaak die ChipSoft heeft aangespannen tegen de ACM. De juridische obstructie kent voorlopig enig succes. De voorzieningenrechter bepaalde in maart dat de ACM een nader onderzoek naar scheve machtsverhoudingen op de EPD-markt niet volledig mag openbaren.

Dwingender spelregels

De gang van zaken roept de vraag op of de EPD-markt geen dwingender spelregels verdient. In de documentaire doet CDA-Kamerlid Joba van den Berg hierover ferme uitspraken. De wrange waarheid is dat Den Haag in hoge mate heeft bijgedragen aan de eenzijdige afhankelijkheidsrelaties op de EPD-markt. Om de gegevensuitwisseling in de zorg te stimuleren is onder de noemer Versnellingsprogramma Informatie-uitwisseling Patiënt en Professional (VIPP) een groot subsidieprogramma opgetuigd. De ziekenhuizen mochten het geld alleen houden als ze binnen korte tijd resultaat boekten. Zo niet dan zou de subsidieverstrekker het geld terughalen.

Geen winstlimiet

Daarmee werden de ziekenhuizen in de armen gedreven van de softwarepartijen waar ze al zaken mee deden. In de meeste gevallen was dat ChipSoft. Niet alleen gaven de VIPP-gelden de afhankelijkheidsrelatie een nieuwe impuls, ook vloeiden tientallen miljoenen euro’s aan subsidie rechtstreeks naar ChipSoft. Met een geschat eigen vermogen van zeker 730 miljoen euro zijn eigenaren Gerrit en Hans Mulder sinds enkele jaren goed voor een vaste notering in de Quote 500. Afgaand op het commentaar van de ACM zal daar voorlopig geen verandering in komen: “De huidige mededingingswet gaat niet over het stellen van limieten aan winsten.”

In een eerste reactie laat ChipSoft weten niet gekend te zijn in de inhoud van de documentaire. Het bedrijf zegt verder achter de kwaliteit van HiX te staan en veel waarde te hechten aan een goede relatie met alle klanten in de zorg.

2Doc: Dodelijke zorg, 15 september 2022  22.20 uur
Regie: Wilfried Koomen
Omroep: KRO-NCRV