‘Zorg dreigt weg te drijven van digitalisering’

De personeelskosten in de zorg stijgen harder dan de omzet. Daarmee wordt de zorg steeds arbeidsintensiever. Dit staat haaks op de bredere ontwikkeling richting een digitale samenleving. “De zorg beweegt zich tegengesteld aan de maatschappelijke ontwikkelingen”, constateert adviesbureau Deloitte. “Dit is een opmerkelijke observatie.”

Voor wie de digitale innovatie in de zorg van nabij volgt, voelt de constatering van Deloitte contra-intuïtief. Digitale oplossingen worden steeds vaker en breder ingezet. In Deloittes recente ‘Financiële outlook Nederlandse zorg’ komt dit in de cijfers tot uitdrukking. De ict-uitgaven in de zorg groeiden de afgelopen jaren 6 procent per jaar tot zo’n drie tot vier miljard euro in 2020.

Steeds arbeidsintensiever

Toch laten de cijfers volgens Deloitte ook wat anders zien. De personeelskostenratio, oftewel de personeelskosten als percentage van de omzet- steeg in dezelfde periode met 1,5 procent van ruim 62 naar bijna 64 procent. Bij deze cijfers past volgens Deloitte maar één conclusie: “De zorg wordt steeds arbeidsintensiever, terwijl we juist naar een digitale samenleving gaan.”

Verplichte doelstelling

De zorg staat van oudsher te boek als een arbeidsintensieve sector. Maar juist omdat het om ‘mensenwerk’ gaat, blijkt het lastig om de arbeidsproductiviteit op te schroeven. Om die reden adviseerde adviesbureau Gupta Strategists vorig jaar om verhoogde productiviteit als expliciete doelstelling op te nemen in hoofdlijnenakkoorden en subsidieregelingen. In een recente publicatie in ESB gaven Antony Stigter van VNO-NCW en MKB-Nederland en hoogleraar Ton Wilthagen een soortgelijk advies, zij het met meer nadruk op verhoging van de arbeidsparticipatie.

Verlagen werkdruk

Velen zien in informatietechnologie het gedroomde instrument om de productiviteit aan te jagen. Ook Deloitte wijst op het belang ervan: “Technologie helpt in het verlagen van de werkdruk waardoor het ziekteverzuim afneemt en de productiviteit toeneemt, hetgeen nodig is met de toenemende krapte op de arbeidsmarkt.”

Opsouperen

Daar zijn wel forse investeringen voor nodig. Bij instandhouding van het huidige groeipercentage gaat er volgens Deloitte straks jaarlijks 5,5 miljard euro naar ICT in de zorg. De vraag is of dit realistisch is. Niet alleen dreigt de investeringsruimte te worden opgesoupeerd door de almaar stijgende personeelskosten, IT moet daarnaast concurreren met andere, minstens zo belangrijke aandachtsgebieden.

Vergrijzing

Door de vergrijzing zal de vraag naar verpleeghuiscapaciteit fors stijgen. Dit behelst met name de investering in 25.000 extra verpleeghuisbedden in de komende vijf jaar. Bij honderd bedden per locatie betekent dit 250 nieuwe verpleeghuizen. Kosten: 30 miljard euro. Daarnaast is er de komende vijf jaar een investering 16,5 miljard euro om de activa als vastgoed en medische apparatuur op het huidige kwaliteitsniveau te houden.

Verduurzaming

En dan hebben we het nog niet over de broodnodige verduurzaming van de vastgoedportefeuille. Bijna de helft van de ruim 15.000 zorgvastgoedobjecten in Nederland is gebouwd vóór 1980. Wil Nederland de vergroeningsdoelen zoals vastgelegd in de Green Deal Duurzame Zorg halen, dan is een investering van tenminste 6 miljard euro nodig. De overheid heeft onlangs een subsidiepot van 340 miljoen euro beschikbaar gesteld. Die moet de zorg delen met sportfaciliteiten, onderwijs- en overheidsgebouwen.

Uitstelgedrag

Een bijkomend probleem is dat door dit alles de investeringsbereidheid onder druk komt te staan. “Met de toegenomen onzekerheid en veranderende prioriteiten, stellen Nederlandse zorginstellingen hun investeringen uit”, schrijft Deloitte. “De daaruit ontstane financiële ‘overschotten’ gaan vervolgens op aan stijgende personele en materiële kosten. Dit leidt tot extra druk op de marges waarmee investeringen verder worden uitgesteld.”

Neerwaartse spiraal doorbreken

Om deze vicieuze cirkel te doorbreken, pleit Deloitte voor een masterplan waarin de problemen in hun onderlinge samenhang worden aangepakt. “Door de investeringen aan te jagen, beslissingen te forceren, samenwerkingen aan te gaan en te innoveren kan deze neerwaartse spiraal worden doorbroken.”

De vier Health CatchUPs van BeBright en Dutch Health Hub bieden opkomende én bestaande partijen de unieke mogelijkheid om innovatieve concepten te demonstreren en om kennis te delen. Met als doel om het innovatievermogen van de zorg te vergroten.