Klinisch informatici steken handen uit de mouwen

Van telebegeleiding voor patiënten met diabetes en COPD tot een platform in een kinderziekenhuis dat patiënten en hun ouders beter informeert. Van een stappenplan om AI beter te implementeren tot ondersteuning van de verpleegkundige van de toekomst. De post-master Klinische Informatica van de TU/e heeft al meer dan honderd klinisch informatici geplaatst bij  zorginstellingen. 

De Technische Universiteit (TU/e) bood al langer tweejarige post-master ontwerpersopleidingen aan op verschillende terreinen, zoals chemie, softwaretechnologie, elektrotechniek. Ruim tien jaar geleden kreeg de TU/e vanuit de zorgsector de vraag of er ook een ontwerpersopleiding klinische informatica kon komen.

“De vraag kwam uit het veld”, vertelt Ward Cottaar, professor en directeur van de School of Medical Physics and Engineering Eindhoven, ”Kunnen we niet mensen in dat tweejarige traject opleiden om te leren hoe je een informatiesysteem in de zorg opzet en wat de spelregels zijn?”

Beter opgeleide mensen

“Er zijn al veel post-masteropleidingen in de zorg, zoals medische specialismen, maar juist in de informatica  en informatiesystemen is er grote behoefte aan beter opgeleide mensen op dit gebied. Er was nog geen opleiding op dat gebied. En dat terwijl het best wel een probleem was in de zorg. Hoe zorg je ervoor dat op het goede moment de juiste informatie beschikbaar is, zowel voor zorgverleners als patiënten?”

In 2010 ging de opleiding Klinische Informatica van start. Per jaar kregen tussen de twaalf en veertien trainees een plek. De opleiding is typisch institution-based, university-managed. De trainee werkt vanaf dag één van de opleiding in de opleidingsinstelling en past theorie en vaardigheden van cursussen, workshops en trainingen direct toe in de klinische praktijk. Elke trainee werkt aan één groot project in de zorginstelling. Dat neemt meestal een jaar in beslag.

Daadwerkelijk veranderen

Cottaar: “Doel van onze projecten is om de zorg ook daadwerkelijk te veranderen. Ik zeg tegen onze trainees: jullie taak is ervoor te zorgen dat bij een arts de goede informatie op het goede moment op zijn computerscherm komt. Hopelijk doet de arts nog heel wat meer dan daar naar kijken; wat ook zeker zo is.”

Promotietraject

De opleiding werkt net als een promotietraject, stelt Cottaar. “Je moet kennis hebben van een domein. Je moet je in dat domein professioneel gedragen en je moet resultaat in dat domein opleveren. Ons curriculum neemt een half jaar in beslag. Trainees zitten dan in de klas bij mensen van de TU, maar ook bij veel mensen uit de zorgpraktijk, industrie en consultancy.”

“Ze leren zo hoe het krachtenveld loopt in het ziekenhuis, maar ook hoe de financieringsstromen lopen. Je kan een prachtig project hebben, maar als de verzekeraar het niet wil betalen, gaat het niet gebeuren. Ook leren ze technische achtergronden. Als ik data uitwissel, welke standaarden moet ik dan volgen?”

Nachtdienst

Het tweede deel van de opleiding richt zich meer op professionaliteit. Hoe presenteer je je project aan de raad van bestuur in tien minuten? Ook moet je in gesprek kunnen gaan met mensen die programmeren of met verpleegkundigen, licht Cottaar verder toe. “Ga eens mee op nachtdienst.”

De trainees worden voor hun grote project, het derde deel van het tweejarige traject, beoordeeld door een formele commissie. De belangrijkste vraag bij die beoordeling: heeft de zorginstelling iets gehad aan jouw project?

Wetenschappelijke kennis

Inmiddels zijn er ruim honderd projecten afgerond. Die hebben allemaal resultaten opgeleverd voor de instelling waar de trainees de projecten opzetten en zijn allemaal innovatief van aard. Voorbeelden zijn een stappenplan voor de implementatie van AI en een praatplaat voor patiënten en hun familie. “De mooiste projecten hebben ook generieke waarde”, aldus Cottaar. “Het werkt in het ziekenhuis waar het plaatsvindt, maar andere ziekenhuizen hebben er ook wat aan.”

Doel van deze wetenschappelijke opleiding is niet zozeer kennis genereren als wel deze kennis te gebruiken, stelt Cottaar. “We willen dat onze trainees wetenschappelijke kennis blijven lezen en gebruiken in de toekomst. We willen dat ze voorlopers worden. Daarom koppelen we een wetenschappelijke begeleider aan elk jaarproject. Niet alleen van TU/e maar ook van andere universiteiten. Die kunnen relevante kennis inbrengen.”

Ziekenhuiszorg

De focus van de opleiding ligt al sinds de start op ziekenhuiszorg. Van grote academische ziekenhuizen tot kleinere regionale ziekenhuizen als in Winterswijk of Terneuzen. De overheid betaalt de opleiding, maar de zorginstellingen betalen mee aan een deel van de kosten er omheen.

“Tien jaar geleden werkten ziekenhuizen weliswaar met het EPD, maar vooral ook nog veel op papier. En nog steeds is er veel papier in ziekenhuizen. Intussen heeft elk ziekenhuis een goed EPD. Tegenwoordig gaan veel projecten over uitwisseling van zorg, van patiënten. Je ziet meer AI. Hoe zetten we dat dan in?”

Meer sectoren

De ambitie van Cottaar is om ook in andere sectoren de zorg te gaan verbeteren. “Ons belangrijkste doel voor de toekomst is dat we meer bij andere organisaties terechtkomen. We hebben al wat mooie projecten gedraaid bij organisaties in de verpleeghuiszorg en gehandicaptenzorg. Zo liep één project bij ’s Heerenloo, waar 14.000 mensen werken. Daar was juist het zorgdossier op orde, maar het medische dossier opgeknipt. De opdracht was om daar orde in te brengen.”

Elk jaar in oktober start de opleiding met nieuwe mensen. De projecten worden in overleg bepaald door de instellingen en dragen direct bij aan de behoeften van de instellingen. De wisselwerking tussen de trainees onderling en hierdoor ook tussen de zorginstellingen die opleidingsplekken bieden, zorgen voor een inspirerend opleidingsklimaat.

Nieuwe opleidingsplekken

Cottaar en zijn team zijn op zoek naar nieuwe opleidingsplekken en hebben daar nu net een call voor uitgezet. Zorginstellingen die zelf een plek én kandidaat hebben, kunnen zich aanmelden. Maar ook instellingen die wel een plek hebben, maar geen kandidaat. “Belangrijk is dat de zorginstelling er ook echt iets van verwacht. We willen iets bijdragen met het project.”

Wil je je aanmelden of meer informatie ontvangen over de mogelijkheden om een van de klinisch informatici in opleiding in jouw organisatie onder te brengen, dan kun je contact opnemen met Katharina Tietze smpee.ci@tue.nl of kijken op www.tue.nl/ci.