Joep Verbugt: ‘Aandacht voor mentaal welbevinden is hard nodig’

Mentaal welbevinden is net zo belangrijk als meer bewegen, gevarieerd eten en niet roken om de druk op de zorg te verminderen. Dat is de overtuiging van Joep Verbugt, voorzitter van de  raad van bestuur van GGzE. Hij pleit voor invoering van de mentale schijf van vijf in alle sectoren van de samenleving.

We worden ouder maar mentaal niet gezonder. Steeds meer Nederlanders hebben last van eenzaamheid, burn-outklachten of een psychische stoornis als depressie. “Toch is er relatief weinig erkenning voor psychische problemen”, aldus Joep Verbugt. “Heeft iemand een gebroken been, dan leeft de omgeving mee. Maar kampt die persoon met angst- en paniekaanvallen, dan stuit hij of zij op onbegrip en praten we er liever niet over. Het wordt tijd om meer aandacht aan mentaal welbevinden te besteden.”

Gezonde leefstijl

Mentale gezondheid is een ondergeschoven kindje. Dat leidt volgens Verbugt niet alleen tot onnodig veel en langdurig menselijk leed, maar ook tot extra ziekteverzuim, overlast en criminaliteit.

Gelukkig valt het tij te keren. Daar is allereerst een bredere definitie van het begrip ‘gezonde leefstijl’ voor nodig. Verbugt:  “Meer bewegen, gevarieerd eten en niet roken zijn cruciale onderdelen. Ze gaan wel voorbij aan mentale weerbaarheid. Tegenover de afname van het aantal rokers staat een toename van het aantal eenzame mensen.”

Langdurige eenzaamheid wordt in verband gebracht met een verhoogd risico op coronaire hartziekten en beroerte, depressie, suïcide, de ziekte van Alzheimer en overlijden.

Preventieprogramma 

Mentale gezondheid moet net zo belangrijk worden als fysieke, vindt Verbugt. Hoe Nederland mentaal krachtiger kan worden, beschrijft hij, samen met twee coauteurs, in het boek ‘Mentale vooruitgang’. In dit boek hebben de auteurs de ‘mentale schijf van vijf’ uitgewerkt. Dit is een preventieprogramma met vijf ingrediënten:

• Meer positieve emoties ervaren.
• Intrinsiek gemotiveerd, enthousiast en betrokken zijn.
• Sociale contacten van goede kwaliteit aangaan en onderhouden.
• Betekenisvol bezig zijn.
• Op een gezonde manier presteren.

Les in mentale gezondheid

De vijf ingrediënten zijn belangrijk voor individuen, maar ook voor gezinnen, organisaties en de samenleving als geheel, legt Verbugt uit. “Daarom moeten we er in alle sectoren mee aan de slag. Waarom geven we kinderen op scholen bijvoorbeeld wel gymles en geen les in mentale gezondheid? Vijf op de tien kinderen worden gepest. Dan kun je programma’s tegen pesten inzetten, maar je kunt kinderen ook leren naar elkaar te luisteren en goed met elkaar om te gaan.”

Uitsluitingsdiagnostiek

‘Veel verwijzingen van huisartsen leiden tot uitsluitingsdiagnostiek’, gaat Verbugt verder. ‘Er wordt onderzoek gedaan om aan te tonen wat een patiënt níét mankeert. Maar vaak is er een psychische reden waarom mensen zich niet goed voelen. Daar moet de huisarts alert op zijn en mee aan de slag gaan. Ook moeten we een depressie op dezelfde manier gaan zien als een griep: ontzaglijk vervelend om te hebben, maar je kunt er ook weer van opknappen. Het is niet zwakker om een depressie te hebben dan de griep. Een psychische ziekte typeert niet de hele persoon.’

Minister van Mentale Zaken

Investeren in gemeenschapszin hoort ook bij versterking van de mentale gezondheid, meent Verbugt. “Mantelzorg is nu verengd tot kinderen die voor hun ouders zorgen. Maar we moeten als gemeenschap meer voor elkáár gaan zorgen. Daarnaast moeten we menselijke contacten op latere leeftijd stimuleren. En stoppen met kijken naar wat ouderen en gehandicapten niet meer kunnen. Op veel gebieden kunnen ze namelijk wél van betekenis zijn.”

Voor het nieuwe kabinet zou ‘mentale vooruitgang’ een speerpunt moeten zijn. Verbugt hoopt daarom op een minister van Mentale Zaken en een Nationaal Actieprogramma Mentale Vooruitgang. Daarnaast wenst hij een RIVM voor mentale gezondheid. “We weten al veel over geestelijke gezondheid, maar die kennis is nog weinig gesystematiseerd.”

Onderwijs en bedrijfsleven

Waar we over tien jaar staan? Verbugt hoopt dat het dan vanzelfsprekend is om de mentale gezondheid mee te wegen in ieder plan op elk terrein: zorg, onderwijs, bedrijfsleven, veiligheid, ruimtelijke ordening en bedrijfsleven. “Daar is een culturele omslag voor nodig, maar ik ben ervan overtuigd dat we die gaan maken. Al was het maar omdat optimisme gezond is.”

Op 24 november spreekt Joep Verbugt op het jubileum-jaarcongres ’10 jaar Leefstijl, natuurlijk’ van de Vereniging Arts en Leefstijl.

Lees ook:

• Lucien Engelen: ‘Digitalisering geeft patiënt grip op leefstijl
• Thea Sijbesma: ‘Maak leefstijlgeneeskunde financieel aantrekkelijk’