Rolf Karstanje: ‘Ingesleten patronen zitten groei in de weg’

Ingesleten patronen kunnen werknemers die willen groeien in de weg zitten. De Ontwikkelhaven helpt ze om hun belemmerende overtuigingen en ingesleten patronen onder ogen te zien. Een jaar na de oprichting wordt druk gewerkt om de training bekendheid te geven. 

“Mijn medewerkers vragen steeds vrij. Dat irriteert me, want we zijn onderbezet.” “Door alle regels en protocollen heb ik geen plezier meer in mijn werk.” “Ik wil me professioneel verder ontwikkelen, maar er zijn zoveel obstakels.” Zomaar wat noodkreten van zorgprofessionals die hebben deelgenomen aan Het Kompas, een training van de Ontwikkelhaven.

Neem Maarten. Hij is leidinggevende op een polikliniek. Hij is verantwoordelijk voor het rooster, de bezetting en het behalen van de afdelingsdoelen. Hij neemt zijn werk serieus, en kan maar moeilijk begrip opbrengen voor de medewerkers die ‘te pas en te onpas’ vrij vragen. Bijvoorbeeld omdat ze met hun kind naar de tandarts moeten. Of graag bij de diploma-uitreiking van hun partner willen zijn. Maarten kan zijn irritatie hierover steeds moeilijker verhullen.

Niet lullen maar poetsen

“Maarten komt uit een ondernemersfamilie”, vertelt Rolf Karstanje (rechts). Karstanje richtte vorig jaar de Ontwikkelhaven op. Dat deed hij samen met Pieter van Dijk, met wie hij ook Het Kompas ontwikkelde. “In Maartens gezin was het credo: niet lullen maar poetsen. Vrije dagen waren er nooit, ook niet als er in de familie iets belangrijks was. In onze training ontdekte Maarten dat dáár de oorsprong lag van het onbegrip voor zijn collega’s. Vanuit dat inzicht kon hij aan de slag met empathie en zelfliefde. Maarten leerde zich te verplaatsen in zijn medewerkers. Maar ook om van die medewerkers begrip te vragen voor zíjn positie.”

Murw van regels

Verpleegkundige Suzanne is murw geworden van alle regels waar ze in haar werk aan moet voldoen. Ze ziet het nut er lang niet altijd van in en dat maakt haar wars en opstandig. Het plezier in haar werk is weg.

“Suzanne had autoritaire ouders”, verklaart Karstanje. “Tegenspraak werd niet geduld. Tijdens de training komt Suzanne erachter dat ze daarom zoveel moeite heeft met regels waarvan ze de zin niet begrijpt. Nu ze volwassen is, wil ze graag zélf bepalen hoe ze dingen doet. Ze heeft goede ideeën voor veranderingen op haar afdeling, maar durft die niet met haar leidinggevende te bespreken. Die zal vast reageren zoals haar ouders vroeger altijd deden: ‘We doen het zo omdat ik dat zeg.’ Suzanne kreeg in de training handvatten om haar probleem en ideeën bespreekbaar te maken. Maar regels zijn niet altijd te veranderen. Daarom leerde ze ook te accepteren wat ze niet kan veranderen.”

Belemmerende overtuigingen

Maarten en Suzanne zijn twee van de zorgprofessionals die hebben deelgenomen aan Het Kompas. Hun namen zijn gefingeerd, de situatie zijn echt. Karstanje: “Als het in je leven niet loopt zoals je graag wilt, komt dat vaak door belemmerende overtuigingen of ingesleten patronen. Die hebben we onbewust allemaal en ze komen voort uit onze opvoeding of jeugd. Hoe ouder we worden, hoe zichtbaarder die overtuigingen.”

“En ook: hoe meer ze in de weg zitten als je een groeistap wilt maken. In onze training helpen we mensen hun belemmerende overtuigingen en ingesleten patronen onder ogen te zien. Voor mij als trainer bestaat er geen mooier moment dan wanneer iemand zegt: ‘Ah, dáárom doe ik dat!’ Want dan valt het kwartje.”

“En ontstaat er een basis van waaruit deelnemers de regie kunnen nemen over zichzelf, hun relaties en werk of zingeving. Mensen zijn het gelukkigst als die drie pijlers in balans zijn. Daarom formuleren onze deelnemers meetbare doelen op die drie terreinen. Zo maken ze bewuste keuzes om te groeien.”

Volle agenda’s

Er zijn legio trainingen voor persoonlijke ontwikkeling. Waarin onderscheidt Het Kompas zich? “Wij hebben altijd één trainer op twee deelnemers”, legt Karstanje uit. Bij een groep van acht deelnemers zijn er dus vier trainers. De theorie bespreken we plenair met de groep. Daarna doen we oefeningen die de deelnemers een-op-een met hun coach bespreken. Op die manier zijn alle gesprekken vertrouwelijk.”

“Om een veilige omgeving voor de deelnemers te creëren, kan er per training maar één persoon per organisatie deelnemen. Die manier van werken maakt het voor ons wat lastiger om de trainingen gevuld te krijgen. Maar we verkiezen kwaliteit boven kwantiteit. In dit stadium bezoeken we veel organisaties. Dat is de beste manier om mensen enthousiast te maken voor onze training. Jammer genoeg zitten de agenda’s van managers vaak vol of worden afspraken met ons verzet. We doen als start-up ons best om ons concept bekendheid te geven.”

APK voor de geest

Na de training zijn er twee mogelijkheden om de opgedane kennis en inzichten te borgen. Allereerst is er vier keer per jaar een opvolgdag. “Tijdens de training verblijven mensen vier aaneengesloten dagen en nachten in een hotel”, vertelt Karstanje. “Ze zitten even in een bubbel waarin ze alle tijd voor zichzelf hebben. Maar eenmaal terug in de waan van de dag bestaat het risico dat oude patronen terugkeren. In de opvolgdagen frissen we de opgedane kennis en inzichten weer op.”

Een deelnemer kan na de training ook drie individuele coaching-sessies volgen. Karstanje: “Soms komen er gebeurtenissen met een grote impact op iemands pad. Denk aan een echtscheiding, overlijden of verlies van een baan. Ook dan kunnen mensen ongemerkt terugvallen in oude patronen. Een kort coachingstraject brengt iemand snel weer op het gewenste pad. Vergelijk het maar met een onderhoudsbeurt van je auto. Ook de geest heeft af en toe zo’n APK nodig.”