VR en AR in de zorg: do’s en don’ts

Steeds meer zorginstanties gebruiken VR en AR. “Toch is het pionieren als je er net mee begint”, zegt Remco Hoogendijk, innovatiemanager bij de Sint Maartenskliniek. De belangrijkste do’s en don’ts op een rij.

Foto: Corpus VR

Do: maak het doel duidelijk

Het nut en de noodzaak van VR en AR moeten heel duidelijk zijn, voor zowel medewerkers als patiënten, anders worden de technieken niet gebruikt. En dat nut is er zeker.

De Sint Maartenskliniek gebruikt VR onder andere voor afleiding bij pijn tijdens behandelingen en postoperatief. Daarnaast is VR ook een hulpmiddel bij revalidatietrajecten. “Kinderen met cerebrale parese spelen Beat Saber om bewegingen met hun handen en armen te oefenen”, zegt Remco Hoogendijk. “Dat spel houden ze langer vol dan reguliere therapie.”

Corpus VR, een van de finalisten van de Zorginnovatieprijs 2024, tovert dankzij de VR-bril saaie oefeningen om naar spannende games, niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassen.

AR-brillen zijn in de zorg in de minderheid, maar blijken volgens ziekenhuis Gelderse Vallei succesvol bij het plaatsen van een schouderprothese. Ook de smartphone en iPad bieden verschillende AR opties. Zo geeft de ARNA-app praktische gebruiksaanwijzingen van zorghulpmiddelen en maakt MedAssist Live medische assistentie op afstand mogelijk.

Do: informeer en leer

AR-apps voor de mobiel zijn over het algemeen vrij eenvoudig. De meeste mensen zijn ook bekend met de smartphone. Een VR-bril is  een stuk intimiderender. Daarom blijft het apparaat eerder liggen. Een workshop voor medewerkers neemt die drempel weg. Gezien het verloop van het zorgpersoneel moet je die training regelmatig herhalen.

Ook veel patiënten hebben nog geen ervaring met VR. Die kun je helpen door de bril zelf aan te sturen via een tablet. Met de tablet kunnen ouders van jonge patiënten ook meekijken en zien wat hun kind in de virtuele wereld ziet. Dit kan overigens niet bij alle brillen.

Do: maak het schoonmaken gemakkelijker

Sommige brillen hebben een hoofdband van elastiek en klittenband. Dit materiaal is moeilijker schoon te maken. “Wij gebruiken daarom brillen die geheel van kunststof zijn gemaakt”, zegt Renee Willems van SyncVR Medical. “Het verstellen van de banden om het hoofd gaat iets minder snel, maar de VR-bril is wel volledig te desinfecteren.” Het is vooral belangrijk dat het gedeelte dat tegen het hoofd en gezicht drukt goed te desinfecteren is. Alle kunststof delen van de bril maak je veilig schoon met OxyFoam, OxyWhipe-doekjes of met 70 procent alcohol.

Do: berg de brillen slim op

Wie pakt de brillen en bergt ze weer op? Maak daar afspraken over. En wáár berg je ze op? De ideale opslag kan op slot om diefstal te voorkomen. En heeft stroompunten, zodat de brillen kunnen opladen. En de ruimte is daar waar de brillen daadwerkelijk worden gebruikt. Speciale oplaadkluizen of kasten voldoen aan deze drie voorwaarden. Vaak hebben deze opbergsystemen wieltjes, maar laat ze vooral op dezelfde plaats staan. Niemand heeft tijd om te zoeken.

Do: deel en onderzoek ervaringen 

Ga eens bij een ander kijken hoe zo’n AR-app in de praktijk werkt. Zorginstellingen die al AR gebruiken, laten het met plezier zien.  Ook ziekenhuismedewerkers die al langer met VR werken, hebben vaak geen probleem om ervaringen met collega’s van andere organisaties uit te wisselen. Maak daar gebruik van.

Het zou uiteraard ook mooi zijn als de kosteneffectiviteit van VR duidelijk gemaakt kan worden. Want wat levert het nou echt op? SyncVR heeft een tool ontwikkeld waarmee zorginstellingen eenvoudig de besparingen in kaart kunnen brengen, bijvoorbeeld van een pijnpoli of gipskamer. Hopelijk zorgt deze kennis er straks voor dat VR opgenomen wordt in de verzekerde zorg.

Don’t: je laten verleiden door de nieuwste snufjes

Voor praktische toepassingen van VR en AR heb je niet de allernieuwste apparaten nodig. Maar je wil wel op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen. “Knipper met je ogen en Meta zegt: we stoppen met Oculus Go”, zegt Hoogendijk. “En daar heb je dan misschien net veertig brillen van gekocht. Leasen is daarom ook een optie. Dan krijg je om de zoveel jaar nieuwe brillen.”

Controleer voor AR-apps op welke telefoons of tablets ze draaien. Oudere modellen worden meestal niet ondersteund. AR-brillen zijn vooral in heel specifieke situaties bruikbaar. Die markt loopt nog achter. “De Hololens is prijzig, fragiel en er is nog weinig content voor,” zegt Reinier Hakvoort, één van de oprichters van DARE Health Innovation, een ontwikkelbedrijf voor zorginnovaties. Misschien verandert de Apple Vision Pro de AR-markt. Hakvoort heeft het apparaat getest en ziet zeker mogelijkheden voor de toekomst, met de nadruk op toekomst.

Don’t: wifi en apparaatbeheer vergeten

“Wifi is vaak een heikel punt in ziekenhuizen”, aldus Willems. “Wij kunnen VR-brillen automatisch laten updaten als ze een stabiele wifi verbinding hebben. Maar vaak worden VR-brillen aangesloten op een open ziekenhuisnetwerk en die zijn niet altijd stabiel.”

Een ‘mobile device management systeem’ (MDM) maakt het mogelijk om op afstand apps te installeren en updaten en eventueel te zien wat er fout gaat als de hardware niet werkt. Als je een alles-in-één pakket koopt met hardware en software, bij een bedrijf zoals SyncVR, dan zit zo’n systeem er vaak bij inbegrepen. Als je zelf hardware aanschaft, komen er extra kosten bij voor de licentie voor zo’n MDM-systeem.

In alle gevallen moet duidelijk zijn bij wie de verantwoordelijkheid voor de hardware ligt. IT is meestal de aangewezen afdeling, zeker als de medewerkers meer kennis en ervaring opdoen met VR en AR. De Sint Maartenskliniek heeft onderhoud en beheer overgedragen aan InMotionVR, zodat er kundige ondersteuning is bij problemen.

AR-apps op de mobiele telefoon zijn te managen via een zogenoemde ‘single sign on-koppeling’ (SSO). De organisatie zorgt voor updates en medewerkers zijn altijd ingelogd.

Don’t: snel en wild

Gebruik geen VR-content met snelle beelden of beelden waarbij het lijkt alsof de patiënt zich verplaatst. Dit kan misselijkheid en duizeligheid veroorzaken. “Natuur is bewezen goed voor ontspanning en draagt zo bij aan een verbeterde cognitie van de patiënt”, zegt Wenneke van Leeuwen-Blom, pijnconsulent van het HagaZiekenhuis. Wissel de content ook regelmatig af. Patiënten die vaker de VR-bril gebruiken, zijn een keer uitgekeken op hetzelfde filmpje. Dit betekent dat je een uitgebreide bibliotheek nodig hebt.

Let ook op de pasvorm van de bril. Wanneer die te laag of te hoog zit, wordt het beeld wazig en dat kan duizeligheid veroorzaken. Neem daarom de tijd om de banden te verstellen.

Don’t: maak het ingewikkeld 

“Begin gewoon. Maak een plan en start!”, zegt Van Leeuwen-Blom. “Het ervaren van de meerwaarde bij patiënten, zegt op de werkvloer meer dan allerlei wetenschappelijke artikelen. Er is genoeg bewijs dat de VR-bril helpt bij angstige patiënten en patiënten met pijn.”

Wat haar betreft, is de vraag dus niet of maar hoe je de techniek gaat inzetten. “De crux zit hem in het implementeren in de werkprocessen op een afdeling. Daar kom je pas achter als je het bij jouw afdeling gaat proberen. Met een goede PDCA-cyclus merk je snel genoeg wat werkt en niet werkt. Dat kun je dan weer aanpassen waar nodig.”