Augmented reality maakt van smartphone hulpmiddel voor zorgverlener

Augmented reality werkt in veel gevallen met een smartphone of tablet. Met de juiste apps hebben patiënten en zorgmedewerkers er zo ineens een extra hulpmiddel bij. Hoe werkt de techniek en waar liggen de kansen?

Met een gratis AR-app biedt het Erasmus MC een virtuele rondleiding aan. Richt de camera van je smartphone of tablet naar een vrije plek in je kamer, druk op de knop van de app en ziedaar op je scherm: een virtuele maquette in je woonkamer. Een voice-over geeft vervolgens meer informatie over het gebouw, de zorg, onderzoeken en het onderwijs. Je kunt zelfs 360 graden rondkijken in een operatiekamer. “Na onze verbouwingen in 2018 was er veel interesse in het ziekenhuis”, zegt woordvoerder David Drexhage. “Met AR kunnen geïnteresseerden een kijkje nemen. Medewerkers laten er hun werkplek mee zien.”

VR en AR

Virtuele rondleidingen zijn zowel met AR als VR te maken. Het verschil? Virtual reality (VR) plaatst iemand volledig in een virtuele realiteit. Het voelt alsof je daadwerkelijk ergens anders bent, bijvoorbeeld in het ziekenhuis. Of het haalt je daar juist weg. Zo ‘verplaatst’ PlaygroundVR kinderen naar een virtuele speeltuin, zodat ze hun ziekenhuisbed even vergeten. VR vervangt dus de realiteit.

AR werkt anders. Die techniek vult de realiteit aan. In veel gevallen is er ook geen speciale bril nodig, enkel een smartphone of tablet. De camera van dat apparaat scant de omgeving en begrijpt en herkent die. Vervolgens vult de AR-app die locatie aan met digitale filters of lagen, zoals teksten, video’s, animaties, 3D-modellen of een maquette van het Erasmus. Dit alles is te bekijken op het scherm van het mobieltje of de tablet.

Honderden handleidingen 

Een eenvoudige vorm van AR werkt door middel van een QR-code. Na het scannen hiervan volgt dan automatisch een actie van de AR-app. De ARNA -app, bijvoorbeeld, laat op deze manier snel en eenvoudig gebruiksaanwijzingen van zorghulpmiddelen zien. “Verpleeghuizen en instellingen gebruiken honderden technisch-medische hulpmiddelen en er komen steeds meer nieuwe innovaties op de medewerkers af”, zegt David de Jong, één van de makers van ARNA. “Er is geen tijd voor een mini-cursus en die collega die het apparaat wel kent, heeft het ook druk.”

Naar schattig zijn medewerkers nu zo’n vier uur per maand kwijt met het opzoeken of navragen van de juiste instructies. ARNA voorziet daarom alle apparatuur van een QR-code. Scan deze met de bijbehorende app en de handleiding staat direct in beeld. “Verpleegkundigen gaven aan dat ze het liefst duidelijke foto’s en video’s zien. De handleidingen hebben daarom veel visuele aanwijzingen.”

Ook thuiszorgmedewerkers en mantelzorgers maken inmiddels gebruik van de app. Die lopen tegen hetzelfde probleem aan als er ineens weer een nieuw hulpmiddel naast het bed staat.

Beeldbellen met medische aanwijzingen 

AR kan ook digitale filters toevoegen tijdens beeldbellen. Dit maakt het mogelijk om betere zorg op afstand te bieden. Een hulpverlener belt simpelweg (met videoverbinding) met een arts en laat via de camera de situatie zien. Met AR kan de arts vervolgens aanwijzingen geven op het scherm van de hulpverlener. In beeld verschijnt bijvoorbeeld een virtuele naald van een infuus. De arts kan hiermee precies laten zien hoe, waar en onder welke hoek die ingebracht moet worden.

Een voorbeeld van deze AR-toepassing is MedAssist Live. “Dit is beeldbellen 2.0”, zegt arts Remko Huigen, één van oprichters. “Schaarse expertise wordt op deze manier efficiënter ingezet en het bespaart tijd. Nog belangrijker: de patiënt of cliënt wordt sneller geholpen.”

Op dit moment lopen er twee pilots met de app in de thuiszorg, zodat wijkverpleging, therapeuten en artsen elkaar op afstand instructies kunnen geven. Een derde pilot start binnenkort in een ziekenhuis, zodat ook artsen en verplegers onderling hun kennis sneller en beter kunnen delen.

‘Telehealth’ is uiteraard in meer situaties inzetbaar, bijvoorbeeld op moeilijk toegankelijke of afgelegen locaties, zoals in de scheepvaart. Ook mantelzorgers kunnen op deze manier ondersteund worden. En eerste hulp bieden wordt allicht gemakkelijker als je ziet wat je moet doen.

AR-spelletjes voor een operatie

Een andere mooie combinatie is die van AR en met games. De interactieve spelletjes bieden kinderen veel afleiding. Dat kunnen ze goed gebruiken als ze liggen te wachten op een operatie. In het behandelcentrum van het Isala Ziekenhuis in Zwolle, staat daarom de zogenoede AR-‘StoryWall’. Deze muur is bekleed met een speciaal behang dat een vrolijke onderwaterwereld laat zien met vissen en schildpadden. Als een kind de camera van een tablet op één van dieren richt, herkent de bijbehorende app het figuurtje en laat het tot leven komen.

In het Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht spelen patiëntjes met een WKZ-maatje, een AR-aap of tijger. Het maatje komt in beeld door puzzelstukjes te scannen. Het dier vertelt dan moppen en verhalen. Het eerste puzzelstuk krijgen de kinderen thuis in hun opnamebrief. In het ziekenhuis zijn er nog eens zeven stukjes te vinden en er staat er nog eentje in de ontslagbrief.

Beide ziekenhuizen merken dat kinderen minder gespannen in de OK komen als ze voor die tijd met AR mogen spelen.

Speciale AR-brillen

Inmiddels zijn er ook speciale brillen, zoals de Hololens of Magic Leap. Die maken AR handsfree en nog interactiever. Met de bril lijkt de digitale informatie in het luchtledige voor je te hangen. Het doet wat denken aan een hologram (maar dat is een andere techniek). Met handgebaren zijn de beelden te manipuleren, zo kun je bijvoorbeeld inzoomen. Omdat je met deze bril je omgeving nog steeds ziet, kun je je er vrij mee bewegen.

Holomoves motiveert revaliderende patiënten zo om hun fysio-oefeningen te doen. Met een bril en AR-spelletjes maken ze bewegingen die het herstel verbeteren.

Universitair Medisch Centrum Utrecht (UMCU) gebruikt de speciale brillen om 3D-beelden van MRI-scans te bekijken ter voorbereidingen op hersenchirurgie. De hoop is dat de techniek straks ook tijdens operaties ingezet kan worden.

VR, AR, MR en XR

AR met een bril wordt vaak MR (mixed reality) genoemd, want je ziet een combinatie van virtuele beelden en de werkelijke realiteit. XR (extended reality) komt ook steeds vaker voorbij. Dit is een overkoepelende term voor alle technologieën die de realiteit vervangen of combineren met een virtuele realiteit. VR, AR en MR zijn dus allemaal voorbeelden van XR. Voorkom verwarring en vraag tijdens gesprekken vooral wat iemand precies bedoelt.