Zelfdiagnostiek vindt weg naar supermarkt
De aanbieder van medische zelftests Homed-IQ en supermarktketen Albert Heijn slaan de handen ineen. Een deel van het testaanbod is voortaan rechtstreeks verkrijgbaar bij 700 AH-vestigingen. Goed nieuws voor de burger die zorg en gezondheid in eigen hand wil nemen, stelt Homed-IQ. Het RIVM plaatst kanttekeningen bij de opmars van zelfdiagnostiek.
Volgens Homed-IQ vormt de samenwerking met Albert Heijn een belangrijke stap richting bredere beschikbaarheid van laagdrempelige diagnostische hulpmiddelen. “Dit helpt mensen niet alleen om zelf vroegtijdig signalen van ziekte of aandoeningen op te sporen”, reageert directeur Robert de Jonge (rechts op de foto). “Het stimuleert ze ook om gezonder en bewuster te leven.”
Opmars
Zelfdiagnostiek is bezig met een duidelijke opmars, constateert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) in een recent onderzoek. Of het nu om allergieën, bloeddruk, cholesterol, darmkanker, geslachtsziekten of een genen-paspoort gaat, consumenten kunnen zonder tussenkomst van een medisch professional voor een breed scala aan testen terecht bij (online) winkels. Het RIVM bekeek ruim 160 tests, de corona-zelftest niet meegerekend.
Volledig thuis
Het grootste deel van de zelftesten (88 procent) kan de consument thuis volledig zelf uitvoeren. De verwerking en interpretatie bij meer dan de helft van de testen (56 procent) gebeurt ook volledig thuis via een testcassette of een app. Bij bijna een derde (32 procent) moet het lichaamsmateriaal worden opgestuurd naar een laboratorium.
Prijzen verschillen
De prijzen van zelftesten lopen sterk uiteen, constateert het RIVM. Zelftesten met lichaamsmateriaal kosten gemiddeld 75 euro met een mediaan van 35 euro. Met een prijs van bijna 800 euro zijn er ook uitschieters. Zelftesten zonder lichaamsmateriaal kosten gemiddeld 18 euro met een mediaan van 15 euro.
Groei gebruikers
Met het groeiende aanbod van medische thuis- en zelftests groeit ook het aantal gebruikers. Op basis van onderzoek onder meer dan duizend respondenten concludeert NIVEL dat het aantal gebruikers de afgelopen jaren bijna verdrievoudigd is. Gebruikte in 2016 nog maar 5 procent van de ondervraagden zelftests, in 2021 was dit 13 procent.
Corona-epidemie
Volgens het RIVM heeft het gebruik van zelftests een verdere impuls gekregen door de corona-epidemie. De overheid stimuleerde het gebruik van COVID-19 zelftesten. Daarnaast was de toegang tot reguliere diagnostische zorg beperkt. Het RIVM onderkent dat zelfdiagnostiek kan bijdragen tot vroegtijdige opsporing en preventie. Toch plaatst het RIVM ook enkele kanttekeningen.
Betrouwbaarheid
Zo is er het punt van de betrouwbaarheid. Dat hoeft niet eens te liggen aan de tests als zodanig. Als consumenten zelf lichaamsmateriaal afnemen of resultaten interpreteren, kan dat grote invloed hebben op de uitkomsten. Een ander punt van zorg is mogelijke over-diagnose. Dit zou kunnen bijdragen aan overbelasting van de zorg.
Extra taak huisarts
Nu al zijn er veel aanbieders van zelftests die naar de huisarts verwijzen. “De huisarts krijgt hiermee een extra taak aangemeten door de zelftestmarkt”, constateert het RIVM. “Het op waarde schatten van een test die buiten het conventionele medische circuit valt, en daarna bepalen of en welke acties er nodig zijn om de juiste zorg aan de patiënt te geven.”
Zorgparadox
Op metaniveau kan zelfdiagnostiek volgens het RIVM de zorgparadox voeden. “Juist doordat we steeds meer, soms ook kleine, afwijkingen kunnen opsporen, vinden we meer afwijkingen die als ziekte kunnen worden bestempeld. Het behandelen van deze afwijkingen is niet altijd bevorderlijk. Deze over-diagnose leidt vaak tot meer belasting voor een patiënt dan dat het wat oplevert.”
Systematisch registreren
Om antwoord te geven op de vraag of zelfdiagnostiek tot extra druk op de zorg leidt, is het volgens het RIVM nodig om het gebruik van zelftests systematisch te registreren. Huisartsen kunnen met behulp van de International Classification of Primary Care (ICPC) al vastleggen wanneer een patiënt zich meldt naar aanleiding van een zelftest. Door meer gebruik te maken van deze registratie, kan beter inzichtelijk worden gemaakt wat de daadwerkelijke belasting is van zelftestgebruik op de reguliere zorg en de daarbij behorende kosten.
Belangstelling investeerders
Homed-IQ benadrukt dat alle tests die het bedrijf aanbiedt voldoen aan de Nederlandse wet- en regelgeving. Bovendien is er support voor gebruikers die vragen hebben over de afnameprocedure en resultaten. Het aanbod in de supermarkt blijft vooralsnog beperkt tot onderzoek naar diabetes, vitamine D-tekort, chlamydia en gonorroe. Dat kan de belangstelling van investeerders niet drukken. Eind vorig jaar haalde Homed-IQ nog één miljoen euro binnen.