Lichamelijk ouder worden is onvermijdelijk. De vraag is echter: hoe kun je dat gelukkig doen en tegelijk een traject vol zwaarte voorkomen? Machteld Huber (Institute for Positive Health) en Iris van Bennekom (Agora) delen hun kijk op wat onze ouder wordende samenleving nodig heeft. Een voorbode van hun bijdrage aan de bijeenkomst over waardig leven die Ouder Worden 2040 organiseert op 8 oktober.
Machteld Huber is van oorsprong huisarts en de grondlegger van het gedachtegoed van de Positieve Gezondheid. Toen zij zelf ziek werd, ontdekte ze dat haar ervaring als patiënt veel verder ging dan ze als arts ooit geleerd had. “Ik ben opgeleid met het idee: het ziekenhuis is de garage, de patiënt is de auto en de arts is de monteur. Wat we technisch en medisch kunnen is fantastisch, maar gezondheid gaat verder dan medische zorg. Mensen hebben ook een innerlijke leefwereld.”
Zingeving en waardig leven in de palliatieve zorg
Vooral binnen de palliatieve zorg zag Huber wel een breder perspectief op gezondheid. Daar is naast medische pijnbestrijding ook aandacht voor zingeving en waardig leven tot het einde. Huber: “Maar waarom moet je dat tot het laatste moment beperken? Zingeving speelt het hele leven.”
Ook Iris van Bennekom, bestuurder van Agora, heeft dit besef aan den lijve ondervonden toen zij zelf ziek werd. “Ik was een diagnose en geen mens meer. Je moet als patiënt hard vechten om jezelf te blijven en niet je ziekte te zijn.”
De laatste 1000 dagen: goed ouder worden
Met een knipoog naar de eerste 1000 dagen, een bekend begrip uit de geboortezorg, praten Huber en Van Bennekom over het belang van de symbolische laatste 1000 dagen. Hoe eindig je goed? “Het zijn de kleine simpele dingen waar de zorg soms geen antwoord op heeft. Een luisterend oor, het vervangen van een lampje of een uurtje wandelen. De sleutel tot geluk ligt niet altijd in de medische zorg”, vertelt Van Bennekom.
Huber en Van Bennekom zijn van mening dat de ‘laatste levensfase’ nog te veel gedomineerd wordt door een medische benadering, waardoor het vooral als zwaar wordt ervaren. “Mensen komen in een mallemolen van afspraken, behandelingen en beslissingen, met de focus op fysieke problemen, terwijl het juist gaat om zingeving en van waarde zijn.”
Verantwoordelijkheid voor een gelukkige laatste levensfase
Lichamelijk ouder worden doen we allemaal. De zogenoemde biologische levenslijn komt ergens in ons leven tot een hoogtepunt, waarna de daling inzet. Dat is onvermijdelijk. Ditzelfde hoeft echter niet te gelden voor ons mentale welzijn. De zogeheten psychologische levenslijn kan ondertussen juist stijgen. “We hebben een kentering in onze manier van denken nodig”, aldus Huber.
De verantwoordelijkheid hiervoor ligt volgens Huber en Van Bennekom bij ons allemaal. “Niet alleen bij de zorgprofessionals, maar juist ook bij het sociaal domein en het eigen netwerk.” Een goed voorbeeld is de opkomst van voorzorgcirkels. Huber: “Mensen kijken naar elkaar om en drinken gewoon eens koffie met elkaar. De laatste fase van het leven hoeft niet zo erg te zijn en kan zelfs heel fijn zijn, mits je er op tijd bij bent.”
Lees ook: ‘Voorzorgcirkels pakken eenzaamheid ouderen aan’
Obstakel voor goed ouder worden
Een belangrijk obstakel waar de focus op zingeving en waardig leven vaak mee te maken krijgt, is wet- en regelgeving. Van Bennekom: “We hebben een enorme drang naar zekerheid op papier in wetten en regels. We hebben met protocollen, richtlijnen en standaarden veel bereikt in de wereld, maar durf ze ook eens los te laten. Het kan allemaal economisch verantwoord zijn en juridisch kloppen, maar draagt het ook bij aan de zingeving van het leven? We houden elkaar gevangen.”
De zorg benaderen vanuit de menselijke kant heeft op langere termijn misschien juist voordelen die we nu nog niet voorzien. Huber: “Als we patiënten als mensen gaan benaderen, blijkt dat ze soms gewoon behoefte hebben aan een goed gesprek. In plaats van extra medicatie of een extra specialist. Dit bespaart zorgkosten en draagt positief bij aan problemen op de arbeidsmarkt.”
Goed ouder worden vanuit het collectief
Een verandering in mentaliteit is niet van de ene op de andere dag bereikt. Daar zijn volgens Huber en Van Bennekom organisaties voor nodig die zich inzetten voor meer bewustwording. Huber: “Verandering begint bij jezelf, maar als individu blijf je beperkt. Er zijn veel initiatieven, maar die heb je allemaal samen nodig om tot verandering te komen.”
De beweging Ouder Worden 2040 is hier een goed voorbeeld van. Volgens Van Bennekom en Huber zijn bewegingen van onderop van essentieel belang. “Het begint vanuit de onderstroom. Beleidsmakers moeten dit vervolgens faciliteren zodat het uiteindelijk een nieuw normaal wordt en door alle lagen heen kan.”
Lees ook: ‘Ouder Worden 2040 breekt met taboes en wensdenken’
Bijeenkomst Ouder Worden 2040: ‘Bijdragen aan waardig leven: mee (laten) doen tot op het laatst’
Op 8 oktober, in de week van de palliatieve zorg, organiseert Ouder Worden 2040 in samenwerking met Institute for Positive Health en Agora een bijeenkomst over waardig leven en ouder worden. Onder andere Machteld Huber en Iris van Bennekom zullen spreken over goed ouder worden.
Hoe ga jij als mens, werkgever, dienstverlener of bestuurder om met medewerkers die ongeneeslijk ziek zijn en weten dat hun leven eindig is? En wat bied jij collega’s die intensief zorgen voor een partner, ouder, kind of vriend in de laatste levensfase?
Voor meer informatie over de bijeenkomst kun je terecht op de website van Ouder Worden 2040.
