Nieuwe gebruikers laten Slotervaart weer bruisen

Op de kop af vijf jaar geleden ging MC Slotervaart failliet. Met de komst van een Gezondheidscentrum, een hartpoli en een medisch laboratorium vertoonde het gevallen ziekenhuis in Amsterdam-West de eerste tekenen van herstel. Nu met ingang van het nieuwe schooljaar dagelijks vele honderden leerlingen van de zorgopleidingen van ROC TOP over de vloer komen, begint het volgens betrokkenen weer te bruisen aan de Louwesweg.

Licht valt van twee zijden met bakken naar binnen in de nieuwe hoofdingang van het Slotervaart. Dat was wel anders toen het centrum nog een ziekenhuis was. “Dit was altijd een muizenholletje”, typeert technisch manager Jack Verhoeven de bedompte entree van destijds. Als voormalig hoofd van de technische dienst heeft Verhoeven heel wat stappen liggen in het ‘Kruisgebouw’ zoals het pand vanwege de vorm te boek staat.

Het muizenholletje van weleer opent zich nu met een royale, ronde ontvangstbalie naar de bezoeker. Daar pal tegenover staat een restaurant gepland, vult algemeen directeur Geertjen Pot van het Slotervaart Centrum voor Zorg aan. “Dat gaat Karels Huiskamer heten. Dat is een knipoog naar het verleden. Slotervaart heeft altijd iets met kunst gehad. Wij brengen in het restaurant het grote keramiek van Karel Appel terug dat hier vroeger al hing.”

Duurzaam gemaakt

Op veel plekken in het elf verdiepingen tellende Kruisgebouw wordt hard doorgewerkt om de nieuwe gebruikers te kunnen ontvangen. Elders is het casco nog zo goed als kaal. “Er is hier heel wat weggezaagd”, constateert Verhoeven droogjes. “Het gebouw is helemaal leeg getrokken en duurzaam gemaakt. De machinekamer op de tiende is weg. Waar we voorheen 15.000 kilowattuur stroom verbruikten, zijn we nu terug naar 3200. We verstookten 2 miljoen kuub gas. Nu zit er overal triple A-glas, zodat je energierekening niet de pan uit rijst.”

Efficiënt gebouw

Wat Pot betreft, onderstreept de renovatie dat het voormalige ziekenhuis “gewoon een heel efficiënt, goed gebouw is”. Slechts hier en daar zitten de ontwerpprincipes van de jaren zeventig in de weg. Neem bijvoorbeeld de positionering en maatvoering van het trappenhuis. “Het trappenhuis was nogal weggedrukt”, zegt Verhoeven. “Het was niet de bedoeling dat mensen de trap gebruikten.”
Helemaal van deze tijd is de buitentuin die de façade op vierhoog gaat sieren. Als kroon op de renovatie krijgt het kruisgebouw volgend jaar een glazen opbouw van twee verdiepingen.

Nieuwe koers

De bouwkundige ingrepen zijn meer dan cosmetisch. Ze geven uitdrukking aan de nieuwe koers die het centrum wil varen: open naar de buitenwereld, gericht op samenwerking en op zoek naar verbinding tussen centrum en buurt. Of zoals het Centrum het op de eigen website stelt: “Slotervaart is terug, als plek waar zorg en mensen bijeenkomen. Zorgverleners krijgen alle ruimte, cliënten vinden zorg op alle mogelijke niveaus en buurtbewoners ontmoeten elkaar. Samen bouwen we aan een gezonde basis met een frisse blik op de zorg en de toekomst.”

Commerciële speelbal

Zulke optimistische woorden zijn een verre schreeuw van de negatieve sentimenten die het Slotervaart in haar laatste jaren als ziekenhuis aankleefden. Na de privatisering –of eigenlijk al eerder- struikelde het ziekenhuis van incident naar incident. Menigeen keek dan ook met argwaan hoe makelaar Cor van Zadelhoff zich in 2019 opwierp als redder. Wat moest een vastgoedman die zijn fortuin in de bedrijfsmakelaardij had gemaakt in hemelsnaam met een verweesde zorglocatie? Werd het Slotervaart niet opnieuw een speelbal van commerciële vrijbuiters?

Samenwerking

Directeur Pot wil best bekennen dat er weken, zo niet maanden gepraat is om de gemeente, de buren (te weten: Cordaan, het Nederlands Kankerinstituut Antoni van Leeuwenhoek (NKI-AvL), Sanquin) en zorgverleners elders in de stad te overtuigen dat ze met ‘solide mensen’ van doen hadden. Zelf gelooft ze heilig in samenwerking tussen het commerciële en maatschappelijke domein. Iedere partij kan vanuit zijn eigen expertise bijdragen aan oplossingen.

“Wij zijn goed in ontwikkelen. Wij hebben geen eigen visie op de zorg. Maar wij signaleren natuurlijk wel de problemen, zoals het personeelstekort en het feit dat we met z’n allen steeds ouder worden. Het antwoord ligt denk ik in nieuwe producten, nieuwe technologieën en nieuwe samenwerkingsvormen. Dat willen wij faciliteren.”

Start up mentaliteit

Doordat Pot en haar team geen vooropgezette ideeën over zorg hebben, staan ze open voor kennis en expertise uit de sector. “Het valt mij als buitenstaander in de zorg op dat partijen elkaar goed weten te vinden, veel meer dan in de commerciële wereld. Maar het valt me ook op dat er vervolgens te lang gepraat wordt. De vastgoedwereld is pragmatischer. Er moeten gewoon dingen gedaan worden.”

“Medische professionals werken op leven en dood, dat hebben wij natuurlijk niet. Dan redeneer je toch anders. Wij zijn niet van de beleidsdocumenten. We gaan met mensen praten en kijken goed wat er in de markt gebeurt. We delen dezelfde start up mentaliteit die veel zorgbedrijven hier hebben. Als iets niet goed gaat, moet je veranderen.”

Animo

Met de gefaseerde renovatie groeit ook het aantal gebruikers gestaag door. Direct na de overname kreeg het eerstelijns gezondheidscentrum een plek in de laagbouw. Volgens Pot een schot in de roos. “De animo was overweldigend, we hebben echt moeten selecteren.” Eind 2021 volgde Cardiologie Centra Nederland (CCN) dat met een hartpoli een hele vleugel van de hoogbouw inneemt. Ook medisch laboratorium Atal Medial heeft flink wat vierkante meters in gebruik. Overbuur NKI-AvL heeft in een andere vleugel een centrum voor vroegdiagnostiek ingericht.

De komende weken is het de beurt aan Diabeter, Koninklijke Kentalis en ROC TOP. “De hogere verdiepingen zijn voor care en de lagere voor cure”, legt Pot uit. “Met name planbare zorg, overigens altijd wel in samenwerking met de Amsterdamse ziekenhuizen.” De nieuwe gebruikers hebben volgens Verhoeven gemeen dat ze allemaal “een stapje extra willen doen”. “Diabeter gaat hier bijvoorbeeld behalve zorg samen met Amsterdam UMC ook research doen.”

Maatschappelijk rendement

Om kleinere partijen te accommoderen, komt er in het Kruisgebouw ook een office lab. Pot denkt daarbij aan huurders uit onder meer de IT-hoek. “Om feeling te krijgen is het voor IT’ers die producten maken voor de zorg handig als ze er dicht op zitten.”

Onder de noemer Louwes Lab zijn er in de laagbouw ook een aantal maatschappelijke functies terug te vinden, zoals een buurtcafé, spreekruimte van het buurtteam en een broedplaats voor social care design. Dergelijke activiteiten onderstrepen wat Pot betreft dat het Slotervaart commercieel gezien niet voor het volle pond gaat. “Wij mikken hier op een maatschappelijk rendement. We hoeven cijfermatig minder rendement te maken en mogen over een wat langere termijn kijken. Als ik echt commercieel rendement zou moeten maken, kan een voorziening als Louwes Lab niet uit.”

Verpleeghuisplekken

Dit wil niet zeggen dat het project geen financiële hobbels kent. “De wereld is in korte tijd best veranderd”, zegt Pot. “Ik kan het hele standaardriedeltje noemen van hoge inflatie, energiekosten en bouwkosten die enorm gestegen zijn. Dat is anders dan toen we er aan begonnen.”

Ook veranderd is de kijk op de zorg voor ouderen. “We hebben destijds met vier organisaties in de ouderenzorg afgesproken om de bovenbouw reserveren voor verpleeghuisplekken. Toen was agenda nog: er moeten verpleeghuisplekken bij komen. Er wordt nu heel anders tegen verpleeghuisplekken aangekeken dan in 2019.”

Ondanks de schuivende panelen in de care wil Pot de plannen voor ouderen nog niet op gegeven. “We hebben nog steeds de wens om woonzorg-units te realiseren. Je kunt op een net iets andere formule gaan zitten. Meer op revalidatie gericht bijvoorbeeld. Dat zou goed passen, aangezien we verschillende poli’s hebben.”

Corona

Soms blijken ogenschijnlijke tegenslagen kansen te bieden. Net na de overname sloeg de corona-epidemie toe. Een tegenvaller voor het prille initiatief, zou je denken. Het tegendeel bleek waar. “Gedurende corona hebben veel opleidingen contact met ons gezocht omdat ze ruimte nodig hadden voor examens”, legt Pot uit.

“Wij waren nogal actief in het tijdelijk huisvesten, dus we hebben verschillende scholen hier gehad, waaronder het ROC. Die hadden een dubbel probleem, want hun studenten zorg en welzijn mochten niet meer op school ook niet in de zorginstellingen komen. Toen hebben ze hier een plek gemaakt waar studenten met acteurs alsnog praktijkles konden doen. Dat is zo goed bevallen dat ROC TOP hier nu met de volledige opleiding zorg en welzijn komt.”

Geen franchise

Verhoeven verheugt zich op de komst van bijna duizend jongeren. Het is een ontwikkeling met een symbolisch tintje. “Op 25 oktober is het vijf jaar geleden dat het ziekenhuis failliet ging. Met al die leerlingen gaat het gebouw weer bruisen. Er gebeurt echt weer wat.”

Van een kale betonkolos naar een bruisend nieuw centrum voor zorg. Smaakt deze succesvolle metamorfose naar meer? “We hebben hier onze handen vol aan”, reageert Pot. “Het is niet bedoeld als een franchise-concept. Het past bij onze focus op Amsterdam. Maar zeg nooit ‘nooit’ bij een ontwikkelaar.”

Verhoeven denkt dat het Centrum voor Zorg op zijn minst een algemene richting aangeeft. “Zo’n multi-tenant gebouw is misschien wel de toekomst van de zorg. Je gaat er in je eentje niet meer komen.”

Geertjen Pot was spreker tijdens het congres Wonen en Zorg dat Rabobank en BeBright op 18 september hielden in samenwerking met ActiZ en Dutch Health Hub. Naast Pot voerden onder anderen Marcel Canoy (VU), Anneke Westerlaken (ActiZ), Hans Adriani (aanjager wonen, welzijn en zorg voor ouderen), Tak Lam (BPD Woningfonds), Mariëlle Lichtenberg (Rabobank), Martin van Rijn (Aedes), Anton van Mansum (Orpea NL) en Peter Boerenfijn (Habion) het woord.