Zorgtransformatie moet starten vanuit patiënt
Als door corona een ding duidelijk is geworden, is hoe urgent de zorgtransformatie is. “We moeten de patiënt veel serieuzer nemen’, stelt Jaap van den Heuvel, ‘Alleen dan krijgt hij de zorg die hij nodig heeft en waar hij behoefte aan heeft.”
Jaap van den Heuvel, professor gezondheidszorg aan de UvA en ex-lid van de raad van bestuur van het Rode Kruis ziekenhuis in Beverwijk, pleit tijdens het rondetafelgesprek ‘Keep up the change’ op Zorg & ICT voor meer financiële prikkels daarvoor. “In iedere markt heeft de klant het voor het zeggen, maar niet in de zorg. Wat wil de patiënt? Wat kunnen we realistisch bieden. Ik zie het in zoveel ziekenhuizen gebeuren, we bieden zorg die de patiënt niet nodig heeft. Waarom organiseren we het zo? Waarom moet de patiënt zo lang wachten? We hebben al allerlei briljante oplossingen ontwikkeld om die zorg op maat te leveren. Nu moeten de financiële prikkels daar parallel aan lopen.”
Regie op gezondheid
“We doen inderdaad nog te veel waar niemand op zit te wachten”, vult Maroeska Rovers, research director MTTec aan het Radboud UMC. aan. “We moeten meer betalen voor alleen kwaliteit.” Volgens haar kunnen we dan ook al lang via onderzoek zien waar patiënten echt behoefte aan hebben.
Ook klinisch fysicus Christiaan van Swol van het St. Antonius ziekenhuis pleit ervoor om de regie op gezondheid te verleggen naar de patiënt. “Natuurlijk moet dat wel in gezamenlijkheid, maar nu sturen we vooral op het beter maken van mensen. Preventie hoort er ook bij. Hoort dat bij de taak ziekenhuis? Nee, maar we moeten wel kijken hoe we dat samen gaan organiseren.”
Digitale transformatie
Voordat we toe kunnen naar meer patiëntgerichte zorg moet er wel eerst een digitale transformatie komen, stelt Leonard Witkamp, medisch directeur Ksyos, de eerste digitale zorginstelling in Nederland. “De transformatie is nu nog zo’n 80 procent digitaal. Zolang we dat niet op orde hebben, moeten we met de andere transformatie pas op de plaats maken. We moeten die zelfzorger, de klant, toch eerst digitaal opleiden.”
Ook moet er volgens Witkamp een democratisering van de zorg plaatsvinden. Waar in de hotel- en restaurantbranche de klant precies waar hij aan toe is, is gezondheidszorg nog echt een black box.
Het grote verschil met die andere sectoren is dat in de zorg een verzekeraar tussen zit, vult Van Swol aan. “AirBnB is zo succesvol geworden omdat de klant het omarmd heeft. In zorg zit de verzekeraar ertussen. Daar moeten we ook iets in veranderen, zodat de klant meer invloed kan krijgen.”
Zorg uit ziekenhuis
Door meer regie bij de patiënt te leggen, kan er ook een deel van de zorg verdwijnen uit het ziekenhuis, vindt Rovers. “Natuurlijk zijn de intensive care en OK nodig, maar de rest kan diverser worden. 40 Procent van de aangeboden zorg in het ziekenhuis is nu überhaupt niet noodzakelijk. We kunnen we veel meer van de derde naar de eerste lijn brengen.”
Er moet wel snel wat gebeuren, waarschuwt ze. “Kijk naar het WRR-rapport. In 2030 is onze gezondheidszorg niet meer betaalbaar, dan zijn er geen handen meer aan het bed. We moeten echt radicalere beslissingen durven nemen en alleen gaan betalen voor kwaliteit.”
Marktpartijen
Over negen jaar zal elke dag als in de huidige coronatijd zijn, waarschuwt ook Witkamp. “Dan zullen onze IC’s bevolkt worden door oude mensen.” Er zijn volgens hem twee routes die we kunnen pakken. De eerste noemt hij de koninklijke route, waarbij de overheid en zorgverzekeraars het voortouw nemen en de transformatie stimuleren met subsidies en financiering. “Maar als dat te lang duurt, gaat de klant beslissen en zal de route worden bepaald door marktpartijen die geld willen verdienen.”
Dat vreest ook Van den Heuvel. Daarom onderstreept hij dat nieuwe prikkels uiterst belangrijk zijn om de transformatie naar meer patiëntgerichte zorg meteen op gang te brengen. “Anders zijn we aan de beesten overgeleverd en nemen de marktpartijen het over.”
Doorzettingskracht
Om snel de transformatie in gang te zetten, moet de overheid dus aan de slag, daarover zijn alle rondetafeldeelnemers het eens. Maar ze missen doorzettingskracht bij dit huidige demissionaire kabinet. Ook zijn de belangen groot, wat belemmerend werkt. Witkamp: “Er gaat 24 miljard per jaar naar ziekenhuizen, dat zijn belangen die je niet zomaar opzij zet. Pas als we dit systeem kunnen afbouwen, zal de weerstand afnemen.”
“We moeten de overheid uitleggen dat als je de prikkels verandert, je niet het systeem meteen verandert. Die prikkels vanuit de overheid zijn wel echt nodig, om het ons makkelijker te maken.”
Beweging van onderaf
Maar ook vanuit de zorg zelf moet er wat gebeuren. “We moeten het nadenken over een radicale verandering van de gezondheidszorg meer tussen de oren van de mensen krijgen”, stelt Rovers. “Covid helpt ook niet met al dat blussen van brandjes. Er is beweging van onderaf nodig, daarvoor moeten we nog veel zendingswerk verrichten.”