Wat is er nodig om de zorg de komende vijftien jaren toegankelijk, betaalbaar, goed en bovendien duurzaam te houden? Niet alleen voor de gelukkige meerderheid, maar voor iedereen? Overal zoemt het T-woord: TRANSFORMATIE!
Als moderator van symposium De Transformator, afgelopen dinsdag 9 december, stelde ik me voor de laatste keer voor als director Dutch Health Hub bij Koninklijke Jaarbeurs. Per 1 januari 2026 ga ik met pensioen, na 47 jaar werken in de media. Met drie jaar School voor Journalistiek erbij, kom ik op een halve eeuw in de journalistiek, waarvan drie decennia voor de gezondheidszorg.
Dit laatste symposium in functie brengt me terug naar mijn eerste optreden als dagvoorzitter: het Markant-debat in 2000. In De Balie in Amsterdam was de vraag: een gewoon leven voor mensen met meervoudige beperkingen, zit dat erin? Qua wonen, leren, werken en recreëren…
Felle ideeënstrijd tussen instituutszorg en community care
Geen zorgbranche zo ideologisch beladen als de gehandicaptenzorg, ontdekte ik in de laatste jaren van de vorige eeuw. Na decennia van charitas, medische, psychiatrische en psychologische modellen woedde er een felle ideeënstrijd tussen beschermers van instituutszorg en bepleiters van supported living en community care.
Alles draaide om de vraag: waar krijgen mensen de beste zorg en ondersteuning en daarmee een betere kwaliteit van leven? In paviljoens op beboste instellingsterreinen, compleet met slagboom bij de ingang? Of in rijtjeshuizen in gewone straten? 25 jaar na dato is het pleit nog altijd niet beslecht. Nu overal in Nederland zorgzame gemeenschappen opbloeien, is de vraag meer dan ooit actueel: sluiten we de kwetsbaarste mensen in of sluiten we ze uit?
Blij met de gezondheidszorg die we hebben
Even eerlijk: voor de meeste mensen in Nederland is gezondheid en gezondheidszorg binnen handbereik, toegankelijk en betaalbaar. Over het algemeen ervaren mensen een hoge kwaliteit van zorg. Daar mogen we enorm blij om zijn.
Maar toch. Ondanks flinke inhaalacties komen vrouwen er gemiddeld nog altijd slechter van af dan witte heteromannen. Typisch vrouwelijk geachte aandoeningen krijgen pas de laatste jaren wat meer aandacht. Mensen zonder opleiding, werk, inkomen en/of uiteenlopende beperkingen hebben het zwaarder te verduren dan theoretisch opgeleiden, zeker als ze lijden onder armoedestress en schulden, aangewezen zijn op een beschimmelde woning en vanwege laaggeletterdheid de weg niet vinden in het doolhof aan instanties. Als ze al een dak boven hun hoofd hebben en over de juiste papieren beschikken. Ze leven vele jaren korter en bovendien in slechtere gezondheid dan theoretisch opgeleiden. Vraag het aan straat- en huisarts Michelle van Tongerloo en je hoort dat mensen zich aan de rafelranden van de maatschappij amper staande kunnen houden en niet de zorg krijgen die ze verdienen.
Overal hoor ik het T-woord zoemen: transformatie!
Wat is er nodig om de zorg de komende vijftien jaren toegankelijk, betaalbaar, goed en bovendien duurzaam te houden? En niet alleen voor de grote gelukkige meerderheid, maar voor iedereen. Regelmatig stel ik mezelf die vraag, maar ik kom er niet goed uit. Al hoor ik overal het T-woord zoemen: TRANSFORMATIE!
Hoezo dan en hoe dan? Is dat een aanpak met de formulering van grote samenwerkingsplannen en de beschikbaarstelling van miljarden euro’s? Denk aan meerjarenakkoorden voor de ouderen-, gehandicapten- en geestelijke gezondheidszorg. Aan GALA, het Gezond en Actief Leven Akkoord. Aan IZA, het Integraal Zorgakkoord. Aan AZWA, het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord. Als zorgaanbieders en zorgverzekeraars plannen maken en bijgevolg meer regionaal gaan samenwerken, leidt dat dan tot de beoogde omwenteling?
Waartoe leiden miljarden voor GALA, IZA, AZWA?
Plannen maken is het probleem niet. Maar als het geld op is, komen er kinken in de kabel. En de vraag blijft of er bij de plannen die daadwerkelijk worden uitgevoerd, sprake is van serieuze transformatie.
Vijftig jaar heb ik beroepshalve aan alles en iedereen vragen gesteld over de meest uiteenlopende onderwerpen waarop ik zelf het antwoord niet weet. Ditmaal stel ik die ene vraag aan de vier sprekers tijdens mijn afscheidssymposium. Zij zijn niet de eersten de besten.
- Philip Idenburg is partner van strategie- en innovatiebureau BeBright. Hij is de genius achter Diagnose 2025 en de actualisering in Diagnose 2040 en achter Ouder Worden 2040.
- Machteld Huber, voormalig huisarts, geestelijk moeder van het gedachtegoed Positieve Gezondheid en oprichter van het Institute for Positive Health.
- Masi Mohammadi, lector aan de Hogeschool Arnhem-Nijmegen en Full Professor and Chair Smart Architectural Technologies aan TU/e.
- Daan Dohmen, serie-ondernemer van Focus Cura, Luscii en Nassau 420 en hoogleraar Digitalisering van de zorg, sluit de rij.
Volledig vertrouwend op de kilometers op ieders teller, durf ik aan hen de vraag te stellen:
Philip, Machteld, Masi en Daan,
Mag ik in tien minuten jouw verhaal over een best wel ingewikkeld onderwerp: transformatie, wat is dat en wat zijn de voorliggende dilemma’s, keuzen en daden?
Lees voor de antwoorden van Philip Idenburg, Machteld Huber, Masi Mohammadi en Daan Dohmen het artikel van Matthijs van Els.
