Het onderwerp veerkracht staat al enige tijd internationaal in de schijnwerpers. Het is onlosmakelijk verbonden met kwaliteit van zorg. Tegelijk is bij groeiende personeelsproblemen het behoud van veerkracht een van de sleutels om zorgmedewerkers zelf overeind te houden.
Na drie dagen congresseren op vrijdagmiddag nog een allerlaatste presentatie geven, dat is best een uitdaging. Met hun bijdrage over ‘Resilience in healthcare; from buzzword to real change’ doen Kari Annette Os, Karina Aase en Cecilie Haraldseid-Driftland toch een moedige poging. Zij verzorgen slotpresentatie van het International Forum on Quality & Safety in Healthcare in de Utrechtse Jaarbeurs.
Kari Annette Os schetst samen met Karina Aase en Cecilie Haraldseid-Driftland, beiden van het Centre for Resilience in Healthcare van de universiteit van Stavanger, in grote lijnen de stand van zaken van het veerkracht-onderzoek. De Universiteit van Stavanger doet al langer onderzoek naar dit thema. Onder andere in het Noorse programma Resilience in Healthcare (2018-2024) en het Europese Support4Resilience-onderzoeksprogramma (2024-2028), waarin ook de Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM) van de Erasmus Universiteit participeert.
Zorg van hoge kwaliteit
“Veerkracht gaat over het vermogen om zorg van hoge kwaliteit te kunnen bieden met alle veranderingen en uitdagingen die we elke dag hebben”, definieert Haraldseid het begrip. Dat is voor haar vooral een ‘systeemkwestie’, benadrukt ze. “Het systeem moet ons in staat stellen om ons werk op een goede manier te doen. Het gaat niet om het individu, dat we sneller moeten rennen of harder moeten werken. Het gaat erom dat het systeem ons ons werk goed laat doen.”
Kernboodschap
Tegelijk zijn er veel verschillende factoren die veerkracht bepalen. “Onze kernboodschap”, vertelt Os, “is hoe belangrijk de stakeholders zijn, hoe belangrijk relaties zijn en hoe belangrijk leren is.” Als het gaat om de stakeholders, betreft dat een brede groep: patiënten, mantelzorgers, zorgprofessionals, leidinggevenden, beleidsmakers en regelgevers.
Leidinggevenden hebben een grote rol, aldus Haraldseid. “Zij zetten vaak de toon, kunnen veerkracht bevorderen en de omgeving waarin we veerkracht kunnen opbouwen stimuleren. Leidinggevenden zijn vaak degenen zijn die de omgeving vormgeven en helpen om samenwerking tussen collega’s en tussen afdelingen te bevorderen en een cultuur van vertrouwen te creëren.”
Relaties belangrijk
Karina Aase onderstreept het belang van relaties als het om veerkracht gaat. “In andere onderzoeksgebieden kennen we het begrip ‘relationele veerkracht’. Dat is misschien nog niet zo gebruikelijk is in de gezondheidszorg, maar hopelijk kunnen we dat wel hier gaan gebruiken.”
Het gaat erover dat de relatie tussen de leden van de teams heel belangrijk is. Als teamleden elkaar beter kennen, nemen ze betere beslissingen in ingewikkelde situaties, hebben ze meer flexibiliteit en een groter vermogen zich aan te passen aan de veranderingen om hen heen.
Leren van wat goed gaat
Het leren is het derde element dat Kari Annette Os en haar collega’s naar voren brengen. En dan niet alleen het leren van incidenten en ‘adverse events’, maar juist ook het leren van de dingen die wel goed gaan, vertelt Haraldseid. “Als 10 procent van de dingen fout gaat, weet je ook dat 90 procent goed gaat. We moeten ook naar die cijfers kijken, kijken naar waar we goed in zijn. Dat is best moeilijk. Veel mensen kunnen daar echt geen antwoord op geven, omdat we niet getraind zijn om daarover na te denken.”
‘Reflection tool’
De drie kernelementen van veerkracht (stakeholders, relaties, leren) komen terug in de bevindingen van het Resilience in Healthcare onderzoeksprogramma, die Haraldseid recentelijk deelde in een artikel in het Journal of Patient Safety. Daarin geven de auteurs acht aanbevelingen voor beleidsmakers – onder andere over het belang van het creëren van een cultuur van gezamenlijk leren, vooral van het leren van successen. Een daarvoor ontwikkelde Resilience in Healthcare reflection tool kan daarbij behulpzaam zijn.
De presentatie van Os en haar collega’s is de slotpresentatie van het International Forum on Quality & Safety in Healthcare. Dat deze afvaardiging uit Noorwegen het congres afsluit, is niet helemaal toevallig. Volgend jaar (9-11 maart 2026) is Oslo de gastheer van het International Forum. Kari Annette Os nodigt aan het einde van de presentatie dan ook iedereen uit om vooral volgend jaar in Oslo verder door te praten over het onderwerp ‘veerkracht’, dat dan zeker op de agenda zal staan.
