Ziekenhuizen: productiviteit en efficiency zijn geen vieze woorden

Zorgverzekeraars en overheid houden de hand op de knip.  Er mag niet meer geld naar de ziekenhuiszorg. En dat terwijl de zorgvraag alleen maar toeneemt. Dat betekent dat het geld van ziekenhuizen zelf moet komen. Concreet: ze moeten hun rendement verhogen. En dat kan. Maar het gebeurt nog te weinig. 

Door Jurriën van Zutphen, P5COM

De overheid vraagt van ziekenhuizen om zorg te digitaliseren en concentreren en om samenwerkingsnetwerken op te zetten. Banken en zorgverzekeraars stellen steeds meer eisen aan financiële ratio’s en kwaliteit van zorg. En dat bij stijgende kosten, want CAO-verhogingen leiden bijvoorbeeld tot duurder personeel. Bouwkosten en materiaalkosten stijgen.

Er is sprake van arbeidsmarktkrapte, waardoor zorg soms niet geleverd kan worden of tegen hogere kosten door PNIL-inhuur, personeel dat niet in loondienst is. Bestuurlijke besluitvorming wordt almaar ingewikkelder gemaakt. Was er eerst naast een raad van bestuur, ondernemingsraad en patiëntenraad een medische staf waarmee rekening moest worden gehouden; sinds kort neemt ook vaak de verpleegkundige staf deel aan de besluitvorming.

Hoe meer gremia betrokken zijn, hoe complexer en op consensus-gericht het besluit. Dat is allesbehalve behulpzaam ten tijde van een transformatie. Tenslotte is het belangrijk dat ziekenhuizen ook op terreinen verbeteren die een hoge investering vergen: technologie, gebouwen en apparaten.

Capaciteit optimaal benutten

Ziekenhuizen kunnen hun productiviteit verhogen door hun capaciteiten optimaal te benutten. Operatiekamers en bedden staan nog te vaak leeg. Meestal doordat de planningen van verschillende afdelingen in een ziekenhuis niet goed op elkaar zijn afgestemd. Dat kost geld. Maar belangrijker nog: een leeg bed en een lege OK betekenen ook een patiënt die niet wordt geholpen.

We zien nog te vaak dat de poliklinische zorgprocessen georganiseerd zijn rondom een specifieke vakgroep. Het is efficiënter en goedkoper dit meer te concentreren. Dat kan bijvoorbeeld door het samenvoegen/concentreren van back office-medewerkers. Ook in de kliniek zijn schaalvoordelen te behalen door meer te concentreren. Waarbij wel rekening wordt gehouden met specifieke patiëntgroepen en medisch inhoudelijk noodzakelijke bekwaamheden van verpleegkundigen. Het kan allemaal, maar gebeurt te weinig.

Minder inzet PNIL

Personeelskosten in ziekenhuizen zijn vaak onnodig hoog door de inzet van PNIL. De kunst is om die inzet te verminderen. Dat kan door beter en anders te plannen en te roosteren. En door succesvoller nieuwe medewerkers te werven. Met vast personeel dalen de kosten, en stijgt de kwaliteit van zorg.

Focus en doorzetten

Om bovenstaande mogelijk te maken, is executiekracht cruciaal. Nu blijven goede ideeën vaak hangen. Op de werkvloer of bij leidinggevenden. Doodzonde want er zijn voorbeelden te over van goede ideeën die wel werken. De rode draad is dan focus, doorzetten en niet opgeven. Laat je niet leiden door de waan van de dag. Zorg voor een veranderplan dat helder is, dat goed gecommuniceerd is en waarin alle belangen en risico’s zijn afgewogen. Planmatig en gecontroleerd implementeren dus.

Concentratie in regio

Ziekenhuis-overstijgend is de uitdaging om over de grenzen van de eigen stichting op basis van de regionale zorgvraag (ziekenhuis)zorg te organiseren. Niet alle behandelingen moeten per se overal plaatsvinden. Concentratie in een regio is noodzaak om de stijgende vraag te beantwoorden, de kwaliteit te vergroten en personeelskrapte deels tegen te gaan. Dat kan maar vergt moed en lef. Zowel van bestuurders als toezichthouders als (lokale) politici. Die moeten accepteren dat ziekenhuizen zoals ze nu bestaan in de toekomst andere functies herbergen.

Herinrichting van het aanbod

Concreet betekent bovenstaande dat ziekenhuizen zich dienen te richten op de regionale zorgvraag en op basis daarvan de zorg in de huizen moeten organiseren. Dichtbij wat kan, diagnostiek bijvoorbeeld, en geconcentreerd in regionale centra waar dat moet. Dat vergt een herinrichting van het aanbod, het zorglandschap en de (zorg)functies die in de gebouwen worden gehuisvest.

Tegelijkertijd dienen concrete stappen te worden gezet om processen echt rondom de patiënt te organiseren en niet rondom de eilandjes in huis. Productiviteit en efficiency mogen daarbij geen vieze woorden zijn: het betekent niets anders dan het tegen zo laag mogelijk kosten optimaal ondersteunen van processen met functies die waarde toevoegen.

Als je dat slim doet, kan dat met minder personeel. Zonder dat de kwaliteit eronder lijdt; integendeel.  Het inzetten van beschikbare technologie kan hierin ondersteunen. Geef vervolgens (vaste) medewerkers binnen de hernieuwde processen daadwerkelijk zeggenschap over roosters en diensten. Belijd dat niet alleen met de mond, maar maak er actief werk van. Evalueer regelmatig samen de gemaakte keuzes.

Systeemwijziging

Op deze manier is een positieve bijdrage te leveren aan het voorkomen van het vertrek van zorgpersoneel. Is dat de Heilige Graal? Nee.  Maar het is wel een van vele stappen die binnen de eigen invloedssfeer liggen. Het alternatief is wachten op een systeemwijziging. Of medisch specialisten verplichten in loondienst te gaan. Helaas verwacht ik van beide weinig: het lost immers de gestelde uitdagingen niet op en leidt alleen tot onnodige vertraging.