Gegevensuitwisseling in de zorg: antwoord op vragen
Digitalisering in de zorg staat al jaren hoog op de agenda. Met de komst van de Wet elektronische gegevens uitwisseling in de zorg (Wegiz) onderstrepen de overheid én de zorgsector de noodzaak van databeschikbaarheid en gegevensuitwisseling in de zorg. Dutch Health Hub geeft antwoord op de belangrijkste vragen over het onderwerp.
Wat is gegevensuitwisseling in de zorg?
Als we het hebben over het uitwisselen van gegevens in de zorg, gaat het over het delen van patiëntinformatie tussen verschillende zorgverleners. Deze informatie kan bestaan uit medische gegevens, afspraken (zoals ziekenhuisbezoek) en financiële gegevens (bijvoorbeeld facturen en declaraties). Door deze informatie te delen en beschikbaar te maken, kunnen zorgverleners betere beslissingen nemen over de zorg voor hun patiënten.
Maar gegevensuitwisseling op papier, fax of e-mail moet eigenlijk niet meer kunnen. Gegevensuitwisseling moet daarom steeds verder gedigitaliseerd worden.
Wat is het verschil tussen gegevensuitwisseling en databeschikbaarheid in de zorg?
In de context van AI-oplossingen in de zorg wordt er veel gesproken over databeschikbaarheid. Maar hoe is dat anders dan gegevensuitwisseling? Of is het gewoon hetzelfde? Want VWS stelt vol in te zetten op databeschikbaarheid, maar werkt ondertussen aan gegevensuitwisseling via de Wegiz.
De twee begrippen zijn binnen de zorgsector nog niet perfect uitgekristalliseerd. Voorzichtig durven we te stellen dat gegevensuitwisseling vooral gaat over het delen en benaderen van data bij zorginstellingen. Over het registreren van gegevens dus om zo de patiënt beter te helpen.
Databeschikbaarheid is breder te zien. Dat gaat over meer partijen, zoals de patiënt zelf, inwoners van een bepaald gebied en onderzoekers. Ook zij moeten de data kunnen gebruiken. De data moet (onder de juist voorwaarden) dus breder bereikbaar en bruikbaar zijn, dat gaat verder dan de registratie van gegevens.
Hoe verbetert gegevensuitwisseling de kwaliteit van zorg?
Gegevensuitwisseling in de zorg moet leiden tot een verbeterde kwaliteit van zorg, minder fouten, kostenbesparingen en hogere patiënttevredenheid. De kwaliteit van zorg verbetert doordat de zorgverlener een volledig en actueel beeld van de patiënt heeft. Dat leidt tot betere beslissingen over de behandeling.
Omdat alle gegevens elektronisch gedeeld worden, wordt de foutmarge kleiner. De patiëntgegevens zijn én beschikbaar én leesbaar. De kans op fouten door onleesbare doktershandschriften is daarmee een stuk kleiner.
Gegevensuitwisseling in de zorg mogelijk maken, kost veel geld. Maar het kan ook kosten besparen. Zorgpersoneel kan namelijk efficiënter werken doordat de juiste gegevens direct inzichtelijk zijn. Er hoeft bijvoorbeeld niet nagebeld te worden voor patiëntgegevens. En tijd is geld.
Voor patiënten is het ook een stuk prettiger dat hun zorgverleners op de hoogte zijn van elkaars werk en dat zij niet steeds opnieuw hetzelfde verhaal hoeven te vertellen.
Wat maakt gegevensuitwisseling in de zorg zo moeilijk?
Iedereen binnen de zorgsector lijkt het er over eens dat gegevensuitwisseling vooral voordelen kent. Maar waarom is het dan niet allang geregeld?
Ten eerste kost het implementeren van elektronische gegevensuitwisseling veel geld. Daarnaast zijn er uitdagingen te overwinnen op het gebied van beveiliging en privacy. Gegevensuitwisseling moet goed beveiligd plaatsvinden en patiënten moeten ervan verzekerd zijn dat hun gegevens vertrouwelijk worden behandeld. De patiënt moet dus ook mee zijn in deze ontwikkeling.
Daarnaast is het weliswaar bewonderingswaardig als allerlei zorginstellingen en softwareleveranciers aan de slag gaan met gegevensuitwisseling, maar dat leidt tot veel losse initiatieven die niet goed op elkaar zijn aangesloten. Het is daarom belangrijk dat de sector gebruikmaakt van dezelfde infrastructuur en dezelfde standaarden.
En zoals altijd: consensus vinden met veel partijen is lastig. Lees daar meer over:
- De lange weg van data naar informatie
- Wegiz vraagt voorbereiding in zorginstellingen
- Iman Merison: ‘Data delen moet automatisme zijn’
Wat is de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg (Wegiz)?
Ook de overheid heeft behoefte aan betere gegevensuitwisseling in de zorg. Daarom startte VWS in 2018 het programma Elektronische gegevensuitwisseling in de Zorg. Dit zorgde er in 2019 voor dat er voldoende draagvlak was in de politiek voor het verplicht stellen van elektronische uitwisseling.
Op 1 juli 2023 is de Wet elektronische gegevensuitwisseling in de zorg ingegaan, kortweg: de Wegiz. Dit de wet die zorgaanbieders verplicht om bepaalde gegevens elektronisch uit te wisselen.
Welke gegevensuitwisseling regelt de Wegiz?
VWS heeft samen met het zorgveld afgestemd welke gegevensuitwisselingen er noodzakelijk zijn en hoe die geprioriteerd moeten worden. Via AMvB’s (Algemene Maatregel van Bestuur) worden de prioriteiten één voor één ingevoerd. Dit zijn de prioriteiten:
- Medicatieoverdracht (per 1 januari 2024)
- Verpleegkundige overdacht
- Beeldbeschikbaarheid
- Basisgegevensset Zorg (BgZ)
- Acute zorg
Voor alle details en actuele informatie verwijzen we graag naar de door VWS in het leven geroepen website over gegevensuitwisseling in de gezondheidszorg.
Hoe zit het met kwaliteitsstandaarden en normen bij gegevensuitwisseling in de zorg?
Het Zorginstituut Nederland toetst de kwaliteitsstandaarden over goede zorg en welke informatie wanneer moet worden uitgewisseld. Deze kwaliteitsstandaarden worden opgesteld door zorgverleners, patiënten en zorgverzekeraars. Het Zorginstituut publiceert, na toetsing, de kwaliteitsstandaarden in een openbaar register.
Onder leiding van NEN, Stichting Koninklijk Nederlands Normalisatie Instituut, ontwikkelen zorgaanbieders, patiënten en softwareleveranciers normen. In deze normen staan de eisen voor taal en techniek voor ICT-systemen. NEN borgt de aansluiting bij Europese en internationale normen. De eerste NEN-normen zijn naar verwachting eind 2023 klaar.
- Lees hier meer over in het interview NEN-normen zijn onmisbaar bij gegevensuitwisseling in zorg
De normen wijzen op hun beurt weer naar standaarden, zoals informatiestandaarden van Nictiz. Hierin staan afspraken over het vastleggen, opvragen en delen van de gegevens. Deze standaarden zijn gebaseerd op onder andere de kwaliteitsstandaarden uit het openbaar register.
Bekijk de animatie die dit helder uitlegt.
Hoe zit het op Europees niveau met gegevensuitwisseling in de zorg?
Ook op Europees niveau wordt gewerkt aan gegevensuitwisseling. De Europese Commissie maakt vaart met de invoering van de European Health Data Space (EHDS). Over de bijhorende wet, die de pan-Europese uitwisseling van digitale gezondheidsdata mogelijk maakt, moet in april 2024 een politiek akkoord worden bereikt.
- Lees meer in het artikel EU heeft haast met invoering EHDS