Zorginnovatie: het NASSS-framework als startpunt

Helena Chon ging in de wetenschappelijke literatuur op zoek naar succes- en faalfactoren voor implementatie van zorginnovaties. Van de duizend publicaties die ze doornam, waren er maar negen bruikbaar. Het NASSS-framework biedt meer houvast.

Toen Helena Chon als interim-manager wetenschap en innovatie werkte bij de Ziekenhuisgroep Twente, was het opzetten van een virtuele diabeteskliniek één van de ambities. Dat onderwerp gebruikte ze als inspiratie voor haar thesis voor de opleiding master Health Informatics van Amsterdam UMC.

Een virtuele diabeteskliniek past goed het streven naar digitale zorg. Die zou kunnen helpen om stijgende zorgkosten te beteugelen en om de toch al beperkte personele capaciteit efficiënter in te zetten.

Diabetes type 2-patiënten kunnen met zo’n kliniek metingen zelf thuis uitvoeren en leefstijlbegeleiding op afstand krijgen. Met meer dan één miljoen diabetes type 2-patiënten zet zo’n andere aanpak echt zoden aan de dijk.

Duizend artikelen

Voor haar onderzoek deed Helena Chon, van oorsprong klinisch chemicus, een uitgebreide literatuursearch. Ze nam daarbij bijna duizend artikelen onder de loep. En kwam uiteindelijk uit op het bescheiden aantal van negen bruikbare publicaties. Chon: “Dat zijn er niet veel, die opbrengst is mij ook tegengevallen. Wat men onder innovatie verstaat, loopt nogal uiteen. En wat er dan daadwerkelijk onderzocht is over implementatie is beperkt.” Een disclaimer vooraf dus, maar toch heeft haar onderzoek wel nuttige inzichten opgeleverd.

Grondig onderzoek

Uit deze artikelen destilleerde ze een groot aantal factoren die van belang zijn voor de implementatie van zorginnovaties. Deze determinanten zette ze af tegen het zogenoemde NASSS-framework. NASSS staat voor Non-adoption, Abandonment, and Challenges to the Scale-Up, Spread, and Sustainability. Het is een model om implementaties te analyseren op zeven domeinen, van de eigenschappen van de ziekte en de patiëntengroep tot aan financiering en nationale en internationale wetgeving.

Voor het NASSS-framework is grondig onderzoek gedaan. Uit alle bekende modellen zijn elementen overgenomen en zo komt NASSS tot een aantal domeinen en determinanten, barrières en faciliterende factoren voor implementatie van zorginnovaties.

Implementatie van technologische innovaties heeft veel te maken met veranderkunde en daarvoor biedt het NASSS-model goede handvatten, vindt Chon. “Het laat mooi zien hoe verschillende domeinen elkaar raken en beïnvloeden. Je kunt het ene niet los van het andere zien.”

Waardepropositie

Uit haar onderzoek kwamen uiteindelijk 154 verschillende determinanten naar voren die van invloed zijn op al dan niet succesvolle implementatie. Belangrijkste faciliterende factor volgens het model bleek de ‘waardepropositie’, oftewel het besef dat een oplossing  daadwerkelijk kan helpen. Dat bepaalt voor een groot deel of duurzame implementatie slaagt.

Chon licht toe: “Stel, ik krijg weer een app op mijn telefoon. Ga ik hem openen, heb ik hier echt wat aan, voegt dit iets toe, wat doet dat dan en zie ik daar een voordeel in? Daar gaat het om: de perceptie dat de app gaat helpen, draagt bij aan het daadwerkelijke gebruik en aan duurzame implementatie.”

Digitale vaardigheden

Een van die barrières die uit haar analyse naar voren komt, valt binnen de technologie: het tweede domein van het NASSS-model. Het is de toegankelijkheid en geschiktheid van digitale zorg voor grote groepen patiënten. Dat blijkt ook uit de e-health monitor van het RIVM. Daarvoor werden zorgverleners bevraagd over de digitale vaardigheden van grote groepen patiënten.

Chon: “Zorgverleners maken zich daar zorgen om. Maar ik denk dat hier met technologie veel te winnen valt.  Als je technologie intuïtief inricht, is de digitale vaardigheid minder een issue. We hebben gezien dat ouderen massaal aan het videobellen zijn geslagen. Dus die drempel viel eigenlijk wel mee.”

Goed instrument

Volgens Chon is er is nog weinig wetenschappelijk onderzoek gedaan op dit gebied. De schamele oogst aan bruikbare artikelen getuigt daarvan. Toch zegt ze dat het NASSS-model een goed instrument biedt om te kijken wat er nodig is voor duurzame implementatie.

“Ook om dat in je eigen setting te beoordelen. Want hoe zit het in je eigen huis met de domeinen waarvan we uit de literatuur weten dat die nodig zijn om implementatie tot een succes te maken? Hoe ver zijn we in onze volwassenheid op het gebied van innovatie? Wat zijn de financieringskansen? Hoe betrekken we de patiënten erbij om te zorgen dat de ontwikkeling van technologie daadwerkelijk aansluit bij de wensen. Het model helpt om met een breed vizier meerdere facetten tegelijk te analyseren en te kijken op welke van die domeinen je nog een stap moet zetten.”

Virtuele diabeteskliniek

Vertrekpunt voor Chon was een virtuele diabeteskliniek. Ze deed haar onderzoek toen ze werkte voor de Ziekenhuisgroep Twente.  Inmiddels is het zes maanden geleden dat haar interim-opdracht eindigde. “Ik heb dit onderwerp opgepakt, omdat het speelde binnen de Ziekenhuisgroep Twente. Ik heb de resultaten aan ZGT aangeboden, zodat zij dit kunnen meenemen in hun overwegingen.”

Haar aanpak noemt ze ook toepasbaar voor andere typen zorg waarvoor digitale zorg op afstand wordt ontwikkeld. “De aanpak met de domeinen is goed vertaalbaar naar andere patiëntgroepen. Het NASSS-model is een handreiking die blinde vlekken in je masterplan voorkomt. Het is een instrument dat een beoordeling geeft van je eigen situatie. Het geeft aan met welke complicerende factoren je te maken hebt. Dat maakt je bewust van wat er nog te doen valt in je organisatie en wat je echt moet oplossen voordat je verder kunt.” Een goed startpunt dus om te beoordelen hoe kansrijk een implementatie is.

En je hebt niet per se een master health informatics nodig om dat toe te kunnen passen? “Nee”, verzekert ze, “Ik denk dat elke zorgverlener dat framework kan toepassen.”

Zonde van het geld

In de praktijk ziet ze te vaak dat er pilots beginnen, maar dat die door uiteenlopende oorzaken stuklopen. Of dat een leverancier ‘een leuk speeltje’ introduceert, zonder dat er grondig is nagedacht over de verdere implementatie. Zonde van het geld, zonde van de energie die erin is gestoken.

“Er zit veel potentie voor innovatie binnen de zorg. Dat nutten we onvoldoende uit. Deze aanpak kan daar een goede bijdrage aan leveren. En we hebben met elkaar de verantwoordelijkheid om al die innovaties op een goed voorbereide manier een serieuze kans van slagen te geven.”