Kjeld Aij: ‘Goede leiders werken aan waarde’

We zitten in een waardecrisis, stelt  Kjeld Aij tijdens zijn keynote lezing ‘Leiderschap in innovatie’ op Zorg & facility 2024. De kosten van de zorg stijgen, maar de kwaliteit groeit niet mee én wordt niet als beter ervaren. ‘Een goede leider heeft niet efficiëntie als doel, maar waarde toevoegen aan de zorg.’

“Als je kosten stijgen maar de kwaliteit niet, daalt dus de waarde”, legt Aij uit. “Sturen op kwaliteit leidt tot hogere kosten.”  Om het anders te doen, moeten we volgens de directeur van het Dijkzigt anders gaan denken en werken.

Moeite met leren

“We hebben grote moeite met leren in onze zorgorganisaties. We gaan door met een aanpak, totdat die echt niet meer werkt en geen resultaten meer oplevert. Dan starten we een nieuwe werkwijze, met een nieuwe stuurgroep en nieuw project. We gaan niet terug om te kijken waarom iets niet werkte. Terwijl dat veel meer rust geeft dan elke twee of drie jaar weer een nieuwe werkwijze introduceren. Zeker bij grote bureaucratische organisaties zie je dat problemen niet daadwerkelijk worden opgelost. Er wordt niet gekeken naar de bronoorzaak van het probleem.”

Gebrek aan vertrouwen

Aij wijt het aan het gebrek aan vertrouwen wat er heerst. “Geen vertrouwen leidt tot chaos, maar dat is self-inflicted chaos. Daar kun je dus zelf iets aan doen. Blijf niet het huidige systeem voeden, maar fix het probleem. Als een bloem niet bloeit, ga je niet de bloem fixen maar de omgeving van de bloem, zoals de bodem, zodat de bloem weer gaat bloeien.”

In de zorg doen we dat echter wel, stelt hij. Er is te weinig vertrouwen in de mensen. “We zijn te ver weggedreven van het vertrouwen in de professional. We proberen die te fixen. We gaan een consult bijvoorbeeld terugbrengen van tien  minuten naar acht minuten, want dat is efficiënter. Maar voegt dat waarde toe voor de patiënt of professional?”

“Ons ziekenhuis heeft jaarlijks 1.400 meldingen van agressie en geweld. Dat varieert van scheldpartijen tot gebroken vingers en bedreigingen. Wat doen we? We geven onze mensen een cursus hoe beter om te gaan met agressie en geweld. Maar de oplossing van het probleem ligt in de omgeving. Het vraagt dus om andere manieren van denken. Unchanged thinking leads to recycled experiences.”

Lean waarde toevoegen

Minder sturen en meer vertrouwen vraagt om andere manieren van denken en werken. Aij adviseert leidinggevenden dan ook om meer het kantoor uit te komen. “Ga de werkvloer op, stel vragen.”

Daarom pleit Aij voor een Lean strategie. “Lean gaat juist niet over efficiëntie, maar over waarde toevoegen. Het gaat over mensen, hoe laat je ze weer groeien, hoe breng je hun enthousiasme weer terug? Hoe breng je het kloppend hart weer terug in je organisatie?”

Vijf vragen voor de organisatie

Er zijn eigenlijk vijf vragen die je jezelf als organisatie moet stellen, geeft Aij mee.

• Wat zijn je basisveronderstellingen?
• Wat levert nu precies waarde op voor de patiënt?
• Wat is het echte werk en hoe verbeter je dat op dagelijkse basis?
• Wat is nu het echte probleem om op te lossen?
• Hoe ontwikkel je mensen en haal je het maximale uit ze?

Kortom, we moeten meer de problemen leren begrijpen in plaats van oplossingen opdringen, we moeten meer vragen stellen, stelt hij. “Kijk bijvoorbeeld naar het huidige tekort aan medicijnen. Komt dat door een tekort aan grondstoffen? Nee, dat ligt eraan dat we de kosten omlaag willen brengen van de zorg en dat verzekeraars de goedkoopst mogelijke medicijnen voorschrijven. Dat leidt echter weer tot veel extra administratie bij apotheken en veel fouten in de keten.”

Minder is beter

Een andere manier van kijken is ook te zien bij behandeling van kankerpatiënten. Soms werkt de-escalatie, minder is beter. Uit een artikel in De Volkskrant blijkt dat voor sommige kankerpatiënten minder behandelen de beste aanpak kan zijn.

Een voorbeeld van overbodige processen geeft hij uit de praktijk van het Dijkzigt. Het ziekenhuis werkte met toestemmingsformulieren om bij verzekeraars toestemming te vragen bij bepaalde behandelingen. “Eigenlijk zeiden verzekeraars nooit nee in de formulieren. Dus hebben we het hele circus aan formulieren maar afgeschaft. Soms moet je juist met een efficiënt proces stoppen. Het gaat om effectiviteit, of je waarde toevoegt.”

Innovatie hoeft niet fancy te zijn 

Als voorbeeld van waarde toevoegen wijst hij weer naar zijn eigen praktijk. In het Dijkzigt stoorde Koos van der Ree Doolaard, verpleegkundige en teammanager van Intensive Care Volwassenen, zich enorm aan het verstrikt of bekneld raken van kabels en lijnen aan de hekken van de ziekenhuisbedden.

Medewerkers zijn er dagelijks onnodig veel tijd aan kwijt en als ze kapotgaan moet je de hele set vervangen. Dan lopen de kosten al snel op tot 15.000 euro. “Koos bedacht voor een paar cent een plastic koker om aan de bedhekken te bevestigen om de snoeren veilig te houden”, vertelt Aij. We noemen het de KoosGuard. Die is te gebruiken op alle afdelingen waar monitoring aanwezig is en meerdere infuuslijnen lopen, zoals bijvoorbeeld op de IC, operatiekamers en verkoeverkamers. Het is het toppunt van innovatie. Dat hoeft niet altijd fancy te zijn.”

Rol voor patiënt

Juist de patiënt speelt een belangrijke rol in de waardetoevoeging. Zo heeft in het Dijkzigt patiënte Merel vanaf haar ziekbed meegewerkt aan een digitale app voor medepatiënten en bezoekers. Aij: “Ze stoorde zich enorm aan de wegwijzers. Als grafisch designer heeft ze toen met hulp van andere patiënten en vrienden een app ontworpen om anderen te helpen de weg te vinden in de jungle van het ziekenhuis. Daar zijn we haar enorm dankbaar voor. Ook al is ze inmiddels overleden, we zetten haar gedachtegoed voort door daadwerkelijk te zoeken naar hoe we op deze manier waarde in ons werk toevoegen.”